Möguleikar á endurheimt búsvæða fiska og fugla á Mýrum og nágrenni

Ljósm. Jóhannes Guðbrandsson.

Á dögunum hlaut Fuglavernd í samstarfi við Hafrannsóknastofnun, Landgræðsluna og Konunglega fuglaverndarfélag Bretlands (RSBP) styrk til að kanna möguleika á endurheimt búsvæða í lækjum, vötnum og votlendi fyrir fiska, fugla og aðrar lífverur. Náttúrufræðistofnun Íslands og Landbúnaðarháskóli Íslands munu einnig koma að verkefninu.

Verkefnið er framhald verkefnis þar sem gerð var úttekt á vatnsvæði Kálfalækjar á Mýrum. Þar kom í ljós að framræsla votlendis hafði eyðilagt farleiðir fiska upp læki á svæðinu, auk þess að hafa slæm áhrif á hrygningar- og uppeldissvæði þeirra. Aftur á móti fundust hrygningarsvæði urriða í einu tilviki í skurði, en slíkt þarf að hafa í huga ef endurheimt verður.

Nú er hugmyndin að stækka rannsóknarsvæðið svo að þá nái yfir Mýrar, Hnappadal og alla leið að ósi Straumfjarðarár fyrir neðan Snæfellsnesveg. Svæðið er tilnefnt til Náttúruminjaskrár af Náttúrufræðistofnun vegna búsvæða vað- og vatnafugla. Ásamt aðliggjandi fjörum og grunnsævi er það einnig skilgreint sem alþjóðlega mikilvægt fuglasvæði af BirdLife International. Vötn og lækir á svæðinu eru líklega mikilvæg búsvæði silungs og ála, en áli hefur fækkað mikið í Evrópu og er nú talinn vera í útrýmingarhættu.

Í verkefninu verða lækir og vatnasvæði sem hafa orðið fyrir áhrifum framræslu kortlagðir með tilliti til búsvæða fiska, sérstaklega urriða og áls. Hindranir verða skrásettar og metið verður hvaða áhrif endurheimt hefur á aðrar lífverur eins og fugla og gróðurfar. Mannfólkið er ekki heldur undanskilið en mikilvægt er að huga að landnýtingu og afstöðu landeigenda til endurheimtar. En ef endurheimt verður á svæðinu er mögulegt að aukin nýting fiskistofna verði í framtíðinni.

Styrkurinn var veittur af Open River Program (https://openrivers.eu/) sem er sjálfstæður sjóður sem hefur það að markmiði að endurheimta líffræðilegan fjölbreytileika og náttúrulega rennslishætti vatnsfalla í Evrópu. Þá aðallega með því að fjarlægða manngerðar hindranir eins og stíflur úr ám og lækjum. Áður hafði verkefnið hlotið styrki frá Orkurannsóknasjóði Landsvirkjunar, Nýsköpunarsjóði námsmanna og Auðlind náttúrusjóði.

Nú er einungis verið að kanna möguleika á endurheimt, en ef gott samstarf og valkostir eru fyrir hendi er mögulegt að vinna verkefnið yfir á framkvæmdastig í samvinnu við landeigendur.

Hafrannsóknastofnun leitar að sumarstarfsmanni til að vinna að verkefninu við starfstöð stofnunarinnar á Hvanneyri og verður starfið auglýst nánar síðar. Frekar upplýsingar um verkefnið veitir Jóhannes Guðbrandsson (johannes.gudbrandsson@hafogvatn.is).