Fiskeldissvið

Áskorun fiskeldissviðs er að efla fiskeldi og fiskrækt í sátt við samfélag og náttúru. Fiskeldi og fiskrækt á Íslandi skiptist í fjóra meginflokka þ.e. eldi á laxi og bleikju í landeldi, eldi sjávartegunda í landeldi, eldi laxfiska í sjó og ræktun laxastofna í laxveiðiám. Fiskeldi og fiskrækt hefur alla burði til að verða öflug atvinnugrein á bæði strjálbýlum svæðum eins og Vest- og Austfjörðum og þar sem byggð er þéttari svo sem á Reykjanesi, og styður við aðrar atvinnugreinar svo sem ferðaiðnað.

Í alþjóðlegu samhengi hafa íslenskar sjávarafurðir traustan gæðastimpil og íslenskt fiskeldi stefnir að sama markmiði. Til að svo megi verða þarf ímynd íslensks fiskeldis að vera hafin yfir öll tvímæli. Markmið Hafrannsóknastofnunar er að efla fiskeldi á Íslandi og því mun kröftum verða beint að eftirfarandi:

• Að stunda og efla rannsóknir með það markmið að fiskeldi og fiskrækt á Íslandi verði áhættuminni, fjárfestingar aukist og atvinnuvegurinn eflist.
• Að miðla þekkingu og reynslu til íslensks fiskeldis.
• Að auka fé til rannsókna með sókn í innlenda sem alþjóðlega rannsóknasjóði.
• Að búa til nýja kynslóð vísindamanna sem leiða mun rannsóknir framtíðarinnar á sviði fiskeldis.

Helstu verkefni ársins 2019

Áhættumat erfðablöndunar, en í því verkefni hefur meðal annars verið unnið að þróun tölfræðilegra líkana þar sem lýst er fari strokulaxa og reiknaðar líkur á dreifingu þeirra í vatnsföll. Samhliða þeirri líkanagerð hefur verið sett upp vöktun í laxveiðiám með myndavélabúnaði og erfðagreiningum á seiðum í ám og á strokufiskum til að greina uppruna þeirra. Vefsíðu vöktunar.

Þar sem tekin eru erfðasýni úr öllum foreldrafiski sem notaður er við framleiðslu hrogna fyrir íslenskt fiskeldi og þar sem MAST skráir nákvæmlega ferill fiska, það er, í hvaða seiðastöð þeir eru aldir og í hvaða kví þeir hafa farið, má rekja alla strokulaxa til sinnar heimakvíar. Þetta er einstætt á heimsvísu og gefur möguleika á rekjanleika fram yfir aðrar þjóðir. Grunnur þess eru ákvæði í lögum um fiskeldi (samkv. 3 lið 10 gr. laga nr. 71/2008).

Eldi á ófrjóum laxi. Hafrannsóknastofnun leiðir samstarfsverkefni innlendra og erlendra stofnana og fyrirtækja varðandi þróun á eldi með ófrjóum laxi. Í verkefninu er laxinn gerður ófrjór, annars vegar með svokallaðri þrílitnun og hins vegar með svokallaðri genaþöggun. Vonir standa til að þessar aðferðir muni gera innlendum laxeldisfyrirtækjum kleift að rækta ófrjóa laxa sem ekki erfðablandast með villtum stofnum eða hafa ástæðu til að ganga í ár.

Rannsóknir og þróun á bleikjueldi. Unnið er meðal annars að rannsóknum á áhrifum mismunandi aðferða við frumfóðrun, á lifun og langtímavöxt bleikju upp í sláturstærð, ásamt rannsóknum á áhrifum umhverfisþátta, eins og hitastigi á mismunandi vaxtaskeiðum, á vöxt og kynþroska, svo og tengingu við svokallaðar utangenaerfðir.

Auk þess er verið að hefja rannsóknir á sviði kynbóta á eldisbleikju með hjálp sameindaerfðafræðilegra aðferða.

Rannsóknir á vaxtarfræði sjávarfiska. Markmiðið er að öðlast skilning á búsvæðaáhrifum og foreldraáhrifum á vaxtargetu og kynþroskaaldur. Þessar rannsóknir nýtast bæði í eldi og við mat á vaxtargetu villtra stofna. 

Rannsóknir og framleiðsla á hrognkelsum. Í Tilraunaeldisstöðinni að Stað við Grindavík hefur undarfarin ár verið unnið að þróun eldis á hrognkelsum í samvinnu við innlend og erlend fyrirtæki. Hrognkelsi eru notuð við að éta lýs af eldislöxum í sjókvíum og eru talin með betri aðferðum við að halda laxalús niðri. Árið 2019 voru um 350 þúsund hrognkelsi framleidd. 

Hrognkelsi í stöð Hafrannsóknastofnunar að Stað við Grindavík.

Fiskeldissvið hefur yfir að ráða fullkominni rannsóknastöð að Stað við Grindavík sem starfrækt hefur verið í 30 ár. Stöðin er með um 50 eldisker af mismunandi stærðum og heildarrúmtak þeirra er um 500 m³. Starfsfólk sviðsins er með langa reynslu í eldi sjávar- og laxfiska og þá sérstaklega á lirfu- og smáseiðaeldi ýmissa tegunda. Mikil reynsla er af rekstri áframeldisrannsókna og mælinga á fóðurnýtingu, vaxtarhraða, vatnsgæðum ásamt nýtingu vatns og varma.

Yfirlitsmynd yfir hluta Tilraunaeldisstöðvar að Stað í Grindavík.

Á árinu 2019 tók Hafrannsóknastofnun aftur við tilraunastöðinni í Kollafirði en stöðin hefur verið í útleigu til Stofnfisks síðastliðin 28 ár. Stöðin er fullkomin seiðastöð fyrir lax og bleikju og hefur yfir að ráða 70 sekúndulíterum  af fersku vatni og einnig jarðhita til hitunar. Stöðin gefur mikla möguleika í tilraunum og rannsóknum á bleikju og laxi.  

Tilraunaeldisstöðin í Kollafriði. Ljósm. Mats Wibe Lund.