Dýrafjörður

Hnit: 65°53'N 23°30'W
Flatarmál: 77 km²
Meðal dýpi: 40 m
Mesta dýpi: 45 m

Dýrafjörður liggur norðan við Arnarfjörð. Þetta er stór fjörður, rúmir 9 km í fjarðarmynni milli Hafnarness og Skaga en 6,4 km frá Hafnarnesi í Voga. Hann fer mjókkandi eftir því sem innar dregur og er um 30 km langur frá fjarðarmynni í botn. Dýpi er um 40-55m í ytri hluta fjarðarins en fer grynnkandi eftir því sem innar dregur og nær ströndum hans. Í innsta hluta hans er minna en 20 m dýpi. Flatarmál fjarðarins er um 77 km².

Botn
Gert hefur verið botnkort af Dýrafirði með svokölluðum fjölgeislamæli (mynd neðar). Fram kemur að í mynni fjarðarins er mun grynnra (30 m) en er kemur inn í fjörðinn. Með ströndum beggja vegna fjarðarinns er lítið grunn þar sem dýpi er allt að 30 m en síðan dýpkar hratt ofan í miðfjörðinn þar sem dýpi er rúmlega 40 m nema rétt innan við mynni fjarðarins þar sem dýpi er mest rúmlega 45 m. Innri hluti fjarðarins þ.e. innan við Þingeyri er grunnur þ.e. minna en 30 m djúpur en síðan grynnkar enn meira er innar dregur og er dýpi i innsta hlutanum 10 til 20 m. Á móts við Þingeyri virðist vera lágur þröskuldur þvert yfir fjörðinn og á fjölgeislakortinu er einnig að sjá hraun eða hóla innan við Þingeyri sunnan megin í firðinum og í framhaldi af þeim lágan þröskuld yfir fjörðinn.

Fjölgeisladýptarkort af Dýrafirði.

Botndýr í Dýrafirði
Líffræðistofnun og Náttúrustofa Vestfjarða hafa gert rannsóknir á botndýralífi Dýrafjarðar og niðurstöður hafa verið birtar í skýrslum. Eftirfarandi er unnið upp úr nokkrum greinum um botndýr í Dýrafirði (sjá heimildir).

Frumrannsókn var gerð innarlega í Dýrafirði 1985 áður en brúin var gerð við Lambadalsodda. Árið 2007 var gerð samanburðarrannsókn á svæðinu innan við brúna. Ennfremur hafa botndýr verið skoðuð undir fiskeldiskvíum á Haukadalsbót og út af Mýrarfelli og við Gemlufall vegna fyrirhugaðs fiskeldis.

Algengasta tegundin í innri hluta fjarðarins 1985 var burstaormurinn Maldane sarsi en aðrar algengar tegundir voru leirlaufi (Etone longa), Pholoë spp. og marflóin Pontoporeia femorata, en þessar tegundir eru algengar víða um land. Tegundafjöldi utan við brúarstæðið var hærri en fyrir innan en algengustu tegundir flestar þær sömu. Við samanburðarrannsókn sem gerð var á svæðinu 2007, innan við brúarstæðið, fundust fleiri samlokutegundir en mun færri burstaormategundir.

Algengustu tegundir undir Mýrafelli og út af Gemlufalli voru samlokurnar gljáhnytla (Ennucula tenuis) og trönuskel (Nuculana pernula). Engin burstaormategund var afgerandi í fjölda á þessum stöðvum en burstormarnir Galathowenia oculata, Cossura longocirrata og Sablellides octocirrata voru með mestan fjölda þeirra undir Mýrafelli en Sternapsis scutata var í mestu magni undir Gemlufelli.

Sýni voru tekin með botngreip í öllum rannsóknunum.

Heimildir
Böðvar Þórisson, Cristian Gallo og Þorleifur Eiríksson. (2010). „Athugun á botndýrum utarlega í Dýrafirði 2009“. Unnið fyrir Dýrfisk ehf. NV nr. 7-10
Jörundur Svavarsson og Arnþór Garðarsson. (1986). „Botndýralíf í Dýrafirði“. Líffræðistofnun Háskólans Fjölrit nr. 25.
Þorleifur Eiríksson og Böðvar Þórisson. (2012). „Athugun á botndýralífi út af Gemlufalli og Mýrafelli í Dýrafirði“ NV nr. 13-12
Þorleifur Eiríksson og Böðvar Þórisson. (2008). „Dýralíf í Önundarfirði og Dýrafirði. Áfangaskýrsla 3. Rannsóknir á botndýrum í Dýrafirði“ NV nr. 08-08. Hlekkur á skýrslu.

Dýrafjörður var þveraður 1991 og brúin formlega opnuð 1992. Vegna fyrirhugaðrar þverunar voru gerðar þar úttektir á dýralífi á árunum 1984-1986. Ný rannsókn var gerð árið 2008 af Þorleifi Eiríkssyni og Böðvari Þórissyni. 

Tilgangur þessarar rannsóknar var að athuga hvort breytingar hefðu orðið á botndýralífi innan brúar í Dýrafirði eftir þverun. Sýni voru tekin á sömu átta stöðvum og í fyrri rannsókn (A-H), en auk þess var tekin aukastöð nálægt brú (stöð I).

Sýnatökustöðvar við botndýrarannsóknir í Dýrafirði 2008.

Niðurstöður benda ekki til að tegundafjölbreytni botndýra innan brúar í Dýrafirði hafi minnkað í kjölfar þverunar fjarðarins. Flestir dýrahópar og tegundir sem fundust í fyrri rannsókn fundust einnig nú á sömu stöðvum, en með ákveðnum undantekningum.

Auðnuskel, burstaormar af ættinni Flabelligeridae og pungrækjan Eudorella emarginata fundust í fyrri rannsókn og tvær þær síðastnefndu á nokkrum stöðvum, en engin þeirra fannst í þessari rannsókn.

Aftur á móti fundust eftirfarandi tegundir, sem ekki fundust í fyrri rannsókn: Hjartarskel, báruskel, kolkuskel og gljáhnytla, pungrækja af ætthvíslinni Leucon og marflóin Corophium bonelli.

Hafa ber í huga að á þessum 22 árum milli rannsókna hafa orðið breytingar á lífríki við strendur landsins og einnig verða sveiflur í stofnstærðum óháð breytingum í umhverfinu.

Heimildir
Agnar Ingólfsson. (1986). Fjörulíf í innanverðum Dýrafirði. Líffræðistofnun Háskólans. Fjölrit nr. 24, 30 bls.
Björn Gunnarsson, Jónas P. Jónasson og Bruce J. McAdam. (2010). Variation in hatch date distributions, settlement and growth of juvenile plaice (Pleuronectes platessa L) in Icelandic waters. Journal of Sea Research 64, 61-67.
Böðvar Þórisson. (2012). Straummælingar út af Mýrarfelli í Dýrafirði, júlí-ágúst 2012. NV nr. 14-12.
Böðvar Þórisson og Þorleifur Eiríksson. (2004). Dýralíf í Önundarfirði og Dýrafirði. Áfangaskýrsla 1. Styrkt af Rannsóknarsjóði Vegagerðarinnar. Náttúrustofa Vestfjarða NV nr. 4-04, 7 bls.
Böðvar Þórisson og Þorleifur Eiríksson. (2004). Dýralíf í Önundarfirði og Dýrafirði. Áfangaskýrsla 3. Rannsóknir á botndýrum í Dýrafirði. Náttúrustofa Vestfjarða. NV nr. 08-08.
Böðvar Þórisson, Cristian Gallo og Þorleifur Eiríksson. (2010). Athugun á botndýrum utarlega í Dýrafirði 2009. Unnið fyrir Dýrfisk ehf. Náttúrustofa Vestfjarða. NV nr. 7-10.
Einar Jónsson. (1980). Líffræðiathuganir á beitusmokk haustið 1979. Áfangaskýrsla. Biological studies on squid, Todarodes sagittatus (Lamarck) in Icelandic waters during the autumn 1979 with notes on its distribution and migration. Progress report. Hafrannsóknastofnunin Fjölrit nr. 7, 22 s.
Guðrún G. Þórarinsdóttir og Sólmundur Tr. Einarsson. (1994). Kúfskeljarannsóknir á Norðvesturlandi janúar til mars 1994. Hafrannsóknastofnun 1994, 29 bls.
Hrafnkell Eiríksson. (1986). Hörpudiskurinn, Clamys islandica, Muller, Hafrannsóknir, 35: 5-40.
Jörundur Svavarsson og Arnþór Garðarsson. (1986). Botndýralíf í Dýrafirði. Líffræðistofnun Háskólans. Fjölrit nr. 25, 38 bls.
Lúðvík Kristjánsson. (1980). Íslenskir sjávarhættir I. Bókaútgáfa Menningarsjóðs, Reykjavík.
Munda, I. M. (1978). Trace metal concentrations in some Icelandic seaweeds. Bot. Mar., 21: 261-263.
Munda, I. M. Survey of the benthic algal vegetation of the Dýrafjörður, northwest Iceland. Nove Hedwigia 29: 281-403.
Þorleifur Eiríksson og Böðvar þórisson. (2006). Dýralíf í Önundarfirði og Dýrafirði. Áfangaskýrsla 2. Könnun á fjörum í Dýra- og Önundarfirði. Náttúrustofa Vestfjarða, NV nr. 11-06.
Þorleifur Eiríksson og Böðvar Þórisson. (2008). Dýralíf í Önundarfirði og Dýrafirði. Áfangaskýrsla 3. Rannsóknir á botndýrum í Dýrafirði. Náttúrustofa Vestfjarða, NV nr. 08-08.
Þorleifur Eiríksson, Böðvar Þórisson. (2012). Athugun á botndýralífi út af Gemlufalli og Mýrarfelli í Dýrafirði. NV nr. 13-12.