Ferskvatns- og eldissvið

Starfsemi Ferskvatns- og eldissviðs snýr að tveimur meginþáttum. Annars vegar þáttum sem lúta að lífríki í ferskvatni á Íslandi, og hins vegar að eldi lífvera einkum fiska.

Ferskvatn

Rannsóknum á lífríki í ferskvatni má skipta í grunnrannsóknir, vöktunarrannsóknir og þjónusturannsóknir þótt í mörgum tilfellum séu mörkin þar á milli óskýr. Rannsóknirnar ná til samspils umhverfisþátta, búsvæða og nýtingar auðlinda t.d. veiðinýtingar og áhrifa orkunýtingar.

Grunnrannsóknir lúta að verkefnum sem eru jafnan tímabundin og snúa að afmörkuðum rannsóknaspurningum.

Vöktunarrannsóknir eru endurteknar, kerfisbundnar rannsóknir sem ná til lengri tíma. Má þar nefna mælingar á frumframleiðni, tegundasamsetningu og þéttleika lífvera ásamt mælingum á umhverfisbreytum s.s. vatnshita og annarra ólífrænna þátta. Einna fyrirferðarmest er vöktun og rannsóknir á fiskstofnum. Vöktun fiskstofna nær til lykilþátta s.s. stofnstærðar, afla, stærð hrygningarstofna, nýliðun og vöxt seiðaárganga, mat á fjölda gönguseiða laxfiska og afdrifum þeirra í sjó. Þar sem um margar tegundir og stofna er að ræða, auk þess sem sumar þeirra ganga á milli ferskvatns og sjávar, þarf að afla upplýsinga um vöxt þeirra og viðgang í báðum þessum vistum. Margskonar aðferðum er beitt, s.s. greiningu á samsetningu í veiði, talningum göngufiska með fiskteljurum, veiði með rannsóknanetum í vötnum, veiðum á seiðum með rafmagni og greiningu aldurs og vaxtar út frá hreistri og kvörnum.

Þjónusturannsóknir eru unnar fyrir fjölmarga aðila og má þar nefna veiðifélög, veiðiréttarhafa og ýmsa framkvæmdaaðila, t.d. sveitarfélög, virkjunaraðila, vegagerð og veitur.

Miðlun þekkingar og ráðgjöf er gefin til margra hagsmunaaðila sem koma að umsjón eða nýtingu ferskvatns og lífríki þess. Fyrirferðarmikil er ráðgjöf og umsagnir til stjórnvalda og stofnana, þ.m.t. vegna mats á umhverfisáhrifum vegna framkvæmda.

Eldi

Markmiðið stjórnvalda er að efla eldi hér á landi og mikilvægt að það sé í sátt við samfélag og náttúru. Fiskeldi á Íslandi skiptist í fjóra meginflokka: Eldi á laxi og bleikju í landeldi, eldi sjávartegunda í landeldi og laxeldi í sjókvíum. Fiskeldi er vaxandi atvinnugrein þar sem eru fjölmargar áskoranir við aðlögun að þeim aðstæðum sem eru hér á landi. Mikilvægt er að fiskeldi nái þeim traustu gæðum sem fylgja íslenskum sjávarafurðum á alþjóðavettvangi.

Helstu áherslur eru:

• Að stunda og efla rannsóknir með það markmið að fiskeldi á Íslandi verði áhættuminna, fjárfestingar aukist og atvinnuvegurinn eflist.
• Að miðla þekkingu og reynslu til íslensks fiskeldis.
• Að auka fé til rannsókna með sókn í alþjóðlega rannsóknasjóði.
• Að búa til nýja kynslóð vísindamanna sem leiða mun rannsóknir framtíðarinnar.

Hafrannsóknastofnun hefur yfir að ráða fullkominni rannsóknastöð að Stað í Grindavík. Stöðin er með um 50 eldisker af mismunandi stærðum og heildarrúmtak þeirra er um 500 m³. Starfsfólk sviðsins er með langa reynslu í eldi sjávar- og laxfiska og þá sérstaklega í lirfu- og smáseiðaeldi ýmissa tegunda. Mikil reynsla er af rekstri áframeldisrannsókna og mælinga á fóðurnýtingu, vaxtarhraða, vatnsgæðum og nýtingu vatns og varma.

Ein stærsta áskorun Ferskvatns- og eldissviðs er að rannsaka þá þætti þar sem hagsmunir nýtingar ferksvatnafiska og fiskeldis skarast. Í því felst m.a. að draga úr óæskilegum áhrifum eldis á umhverfi og villta fiskstofna. Einn stærsti þáttur þess er áhættumat fiskeldis þar sem umfang eldisins markist af lágmarksáhrifum á villta stofna. Unnið er að söfnun grunnupplýsinga fyrir áhrifaþætti áhættumatsins m.a. með vöktun veiðiáa með fiskteljurum og rannsóknum á erfðafræði stofna og áhrifum mögulegarar blöndunar strokufiska úr eldi við villta laxastofna.

Uppfært 12. janúar 2022