Eldvarnarefni safnast fyrir í langreyðum

Langreyðar. Mynd úr safni Hafrannsóknastofnunar.

Eldvarnarefni eru hópur efna sem notuð eru til að minnka brennanleika efna í t.d. húsgögnum, raftækjum, byggingarefnum, bílum og textíl. Lengi vel voru slík efni aðallega svokölluð brómeruð eldvarnarefni, en rannsóknir leiddu í ljós að þau voru eitruð og söfnuðust fyrir í lífríkinu þar sem þau geta valdið skaða. Þau geta valdið hormónaójafnvægi, skjaldkirtils- og lifrarskaða og því voru sum þeirra bönnuð.
Ný efni sem voru þróuð í staðinn, virðast einnig vera skaðleg, þó að áhrif þeirra séu minna þekkt.

Nýlega kom út grein í ritinu Environmental Pollution sem ber nafnið: Transplacental transfer of plasticizers and flame retardants in fin whales (Balaenoptera physalus) from the North Atlantic Ocean. Einn höfunda er Gísli Víkingsson, sérfræðingur Hafrannsóknastofnunar (sem lést síðastliðið sumar).
Rannsóknin tók til þriggja tegunda þessara nýju eldvarnarefna; halógen eldvarnarefni, lífrænir fosfatsestarar og klór parafín efni. Skoðað var hvort efnin byggðust upp í langreyðum og hvort þessi efni bærust milli móður og fósturs.

Í hefðbundnum sýnatökum Hafrannsóknastofnunar úr hvölum frá hvalveiðum Hvals HF sumarið 2018 voru tekin sýni úr alls átta þunguðum langreyðum og fóstrum fyrir þessa sérstöku rannsókn. Sýni voru tekin úr spiki fullorðnu dýranna en úr bakugga fóstra. Langreyðarnar voru veiddar á fæðuslóð vestur af landinu.

Halógen eldvarnarefni og klór parafínefni fundust í 87.5% kúnna og 100% fóstra, á meðan lífrænir fosfatsesterar fundust í öllum kúm og fóstrum. Yfirleitt voru styrkir þessara efna hærri í fóstrum en kúnum, sem er einkennandi fyrir þrávirk efni sem safnast fyrir í lífverum.

Þessar niðurstöður sýna að eldvarnarefni sem notuð eru í dag berast á milli móður og fósturs í langreyðum, sem kallar á frekari rannsóknir á áhrifum þessara efna á líffræði sjávarspendýra.

Hlekkur á grein.