Kortlagning hafsbotnsins

Myndin sýnir afrakstur mælinga Hafrannsóknastofnunar í Íslandsdjúpi síðastliðin þrjú ár, mælingar á Kötluhryggjum árin 2000, 2001 og 2010, og suðurbrún landgrunnsins. Á hægri hluta þekjunnar má sjá rætur Íslands-Færeyjahrygg.

Sumarið 2020 kortlögðu leiðangursmenn á RS Árna Friðrikssyni samanlagt um 46.600 km² hafsvæði í tveimur leiðöngrum í júní og ágúst.

Mælingar í júníleiðangri skiluðu rúmlega því sem gert var ráð fyrir að mæla, en áætlað var að klára hafsvæðið sem tengir Íslandsdjúp við suðurbrún landgrunnsins, austan við Kötluhryggi (mynd 1.).

Miklar og góðar upplýsingar fengust um farvegi sem teygja sig frá landgrunnsbrún suður eftir öllu djúpinu í gegnum mikla bunka af setlögum.

Árið 2019 sást hvernig þessir farvegir og fleiri sameinast í meginfarveg Norður Atlantshafsins, Maury farveginum. (https://www.hafogvatn.is/is/moya/news/metafkost-saefjoll-og-gullskip-vid-kortlagningu-hafsbotns). Enn fleiri sæfjöll og eldstöðvar komu fram í rótum Íslands-Færeyjahryggsins, auk skriðusára og setstalla víðsvegar um mælingasvæðið. Auk þess tókst að bæta við 497 km² á landgrunninu, þar af voru 337 km² af samfelldum mælingum á Selvogsbanka (mynd 1b).

Mynd 1. Fjölgeislamælingar Hafrannsóknastofnunar í júníleiðangri 2020. a) Mælingar í Suðausturdjúpi. b) Mælingar á Selvogsbanka.

Í ágúst voru gerðar fjölgeislamælingar á dýpsta svæðinu í Vesturdjúpi, og tengjast þar eldri fjölgeislamælingum í Grænslandssundi og svæðunum í kring (mynd 2.). Þar kom í ljós, stórir hryggir og sæfjöll sundurskorin af djúpum farvegum. Þónokkur keilulaga sæfjöll komu fram í Vesturdjúpi (mynd 3.), svipuð þeim sem hafa sést í eldri mælingum Hafrannsóknastofnunar.

Mynd 2. Fjölgeislamælingar Hafrannsóknastofnunar í ágústleiðangri 2020 í Vesturdjúpi.

Mynd 3. Keilulaga sæfjöll á hafsbotni í Vesturdjúpi. Í fjarska má sjá hryggi sundurskorna af djúpum farvegum.

Afrakstur síðastliðinna ára, frá því átaksverkefnið hófst, hefur skilað um 165 þús. km² af samfelldum mælingum, mest á hafsvæðum dýpri en 2.000 metrar. Með þeirri viðbót hefur um 34,2% af efnahagslögsögunni verið mæld (mynd 4.).

Mynd 4. Yfirlit fjölgeislamælinga Hafrannsóknastofnunar frá árinu 2000 til 2020. Um 33.000 ferkílómetra hafsvæði dýpri en 2.000 metrar er enn ómælt.

Mjög góð veðurskilyrði til fjölgeislamælinga voru lengst af í báðum leiðöngrum, þó suma daga hafi mælingar þurft að líða fyrir þó nokkurn ölduslátt.