Djúpkarfi

Sebastes mentella


Tækniskýrsla
Birt af

Hafrannsóknastofnun

Birt

7. júní 2024

Inngangur

Djúpkarfi (Sebastes mentella) á Íslandsmiðum telst til ættkvíslarinnar Sebastes. Almennt má segja um karfategundir að þær eru hægvaxta, langlífar og seinkynþroska. Slíkar tegundir eru jafnan viðkvæmar fyrir miklu veiðiálagi. Djúpkarfi telst til botnfiska þó hann sé í raun bæði botn- og miðsjávarfiskur. Hann er algengastur á 400–600 m dýpi á landgrunnshallanum í hlýja sjónum vestur, suður og suðaustur af landinu. Hann heldur sig við botn að degi til en leitar upp í sjó að nóttu.

Djúpkarfi á Íslandsmiðum (innan íslensku efnahagslögsögunnar) er skilgreindur sem sérstakur líffræðilegur stofn og sem sérstök stjórnunareining. Talið er að helstu uppeldissvæði íslenska veiðistofnsins séu við Grænland.

Sjá nánar um djúpkarfa.

Stofnmælingar

Upplýsingum um líffræði djúpkarfa hefur verið safnað í stofnmælingu botnfiska að haustlagi (SMH) árin 2000–2022 að undanskildu árinu 2011. SMH nær yfir útbreiðslusvæði veiðistofns djúpkarfa á Íslandsmiðum.

Heildarlífmassa- og fjöldavísitölur voru hæstar árin 2000 og 2001, en lækkuðu árið 2002. Síðan þá hafa vísitölur djúpkarfa sveiflast án sýnilegrar langtímaþróunar (Mynd 1). Lífmassavísitala djúpkarfa 45 cm og stærri hækkaði frá lágmarki árið 2007 til hámarks árið 2021 en hefur síðan lækkað (Mynd 1). Fjöldavísitala djúpkarfa 30 cm og minni (mælikvarði á nýliðun) hefur verið mjög lág frá árinu 2007. Árin 2021 og 2022 fékkst ekkert af karfa 30 cm og minni pg mjög lítið árið 2024 (Mynd 1).

Mynd 1: Djúpkarfi: Heildarlífmassavísitala (efri til vinstri), heildarfjöldavísitala (efri til hægri), lífmassavísitala stærri einstaklinga (≥45 cm, neðri til vinstri) og nýliðunarvísitölu (≤30 cm, neðri til hægri) úr stofnmælingu botnfiska að hausti (SMH) 2000–2023, ásamt staðalfráviki. Engin stofnmæling var árið 2011.

Dreifing

Djúpkarfa er að finna á landgrunnskantinum suður og vestur af landinu og veiðist mest af honum fyrir suðvestan og vestan land (Mynd 2 og Mynd 3) á um 400­–800 m dýpi (Mynd 4).

Mynd 2: Djúpkarfi. Útbreiðsla í stofnmælingu botnfiska að hausti árin 2000–2023. Engin stofnmæling var árið 2011.

Mynd 3: Djúpkarfi. Dreifing lífmassavísitölu eftir svæðum í stofnmælingu botnfiska að hausti frá árinu 2000–2023. Engin stofnmæling var árið 2011.

Mynd 4: Djúpkarfi. Dreifing lífmassavísitölu eftir dýpi í stofnmælingu botnfiska að hausti frá árinu 2000–2023. Engin stofnmæling var árið 2011.

Lengd og aldur

Djúpkarfi sem veiðist í SMH er á lengdarbilinu 25–55 cm (Mynd 5) Meðallengd hefur aukist og þessi þróun lengdardreifingar er gott dæmi um það sem gerist þegar nýliðun er léleg, þ.e. meðallengd eykst þar sem lítið fæst af smáum karfa. Frá árinu 2000 hefur meðallengdin aukist úr 37.5 cm í 43.5 cm árið 2022 eða um 6 cm (Mynd 5).

Mynd 5: Djúpkarfi. Lengdarskiptar vísitölur úr stofnmælingu botnfiska að hausti 2000–2023 ásamt meðaltali allra ára (blá lína). Engin stofnmæling var árið 2011.

Aldursgreiningar úr SMH (2000, 2006, 2009, 2010, 2014, 2017-2019 og 2021) sýna að stofninn samanstendur af mörgum árgöngum og er aldursbilið frá 5 til meira en 50 ára (Mynd 6). Árgangarnir frá 1985 og 1990 voru stórir og voru enn áberandi í SMH 2019. Í SMH 2017–2021 var mest um árgangana frá 2003 og 2004.

Mynd 6: Djúpkarfi. Aldursdreifing úr stofnmælingu botnfiska að hausti árin 2000, 2006, 2009–2010, 2014, 2017–2019 og 2021. Aldursflokkurinn 50 ára er samansettur úr fiski 50 ára og eldri.

Veiðar

Aflaþróun

Árlegur heildarafli djúpkarfa á Íslandsmiðum 1950–2023 er sýndur á Mynd 7.

Á tímabilinu 1950–1977, áður en íslenska efnahagslögsagan var stækkuð í 200 sjómílur, var djúpkarfi að mestu veiddur af Vestur-Þjóðverjum. Aflinn náði hámarki árið 1953 þegar um 87 þús. tonnum var landað en minnkaði eftir það og var árið 1977 um 23 þús. tonn. Frá árinu 1978 hafa Íslendingar nánast einir staðið að veiðum á djúpkarfa. Aflinn jókst og var 57 þús. tonn árið 1994 en minnkaði hratt í 17 þús. tonn árið 2001. Árlegur afli árin 2001–2010 var á bilinu 17–29 þús. tonn en 8–12 þús. tonn á tímabilinu 2011–2023. Aflinn árið 2023 var 6 676 tonn sem er 2 781 tonnum minni afli en árið 2021.

Mynd 7: Djúpkarfi. Landaður afli (í tonnum) á Íslandsmiðum 1950–2023.

Veiðar og floti

Djúpkarfi á Íslandsmiðum er veiddur í botnvörpu á landgrunnskantinum suðvestur og vestur af landinu á 500–800 m dýpi (Mynd 8). Fjöldi skipa sem veiða 95 % djúpkarfaaflans hefur fækkað um rúman helming frá árunum 1994 (Mynd 9). Á undanförnum árum hafa á bilinu 14–24 togarar veitt 95 % af aflanum.

Mynd 8: Djúpkarfi. Útbreiðsla botnvörpuveiða á Íslandsmiðum 2010–2023 samkvæmt afladagbókum. Sýndar eru 100, 500 og 1000 m dýptarlínur.

Mynd 9: Djúpkarfi. Fjöldi skipa (öll veiðarfæri) sem veiddu 95 % heildaraflans hvert ár frá 1994. Vinstri: Sýnt eftir árum. Hægri: Sýnt í samanburði við heildarafla. Gögn frá aflaskráningarkerfi Fiskistofu.

Yfirlit gagnasöfnunar úr afla

Sýnataka úr afla árin 2000–2023 er sýnd í Tafla 1. Fjöldi sýna og fjöldi lengdarmældra fiska hefur minnkað frá árinu 2012 (Mynd 10), einkum vegna minni sýnasöfnunar veiðieftirlitsmanna frá Fiskistofu.

Staðsetning sýnatöku 2020–2023 er sýnd á Mynd 11 og sýnir að sýnatakan á sér stað á þeim svæðum þar sem veiðarnar eru stundaðar. Kvarnir til aldurslesningar hefur einnig verið safnað en kerfisbundin aldurslesning hefur ekki verið framkvæmd.

Tafla 1: Djúpkarfi. Fjöldi sýna og fjöldi mældra fiska úr afla 2000–2023.

Ár

Sýni

Lengdarmælingar

2000

202

42253

2001

103

19737

2002

179

32864

2003

168

29318

2004

140

22309

2005

207

34233

2006

256

40261

2007

142

22689

2008

200

33880

2009

184

30606

2010

168

28463

2011

138

21239

2012

68

11118

2013

64

9468

2014

93

15380

2015

58

9089

2016

92

13715

2017

57

10453

2018

26

4787

2019

41

7676

2020

27

5408

2021

23

4005

2022

7

241

2023

19

1880

Mynd 10: Djúparfi. Hlutfall sýna eftir mánuðum (súlur) 2014–2023 samanborið við landanir eftir mánuðum (svört lína), skipt eftir árum og helstu veiðarfærum. Tölur fyrir ofan súlur sýna heildarfjölda sýna.

Mynd 11: Djúpkarfi. Veiðisvæði við Ísland árin 2020–2023 samkvæmt afladagbókum (rautt) og staðsetningar sýna úr lönduðum afla (stjörnumerki).

Lengdardreifing úr afla

Lengdardreifing djúpkarfa úr afla í botnvörpu sýnir að aukning var af smáum djúpkarfa í afla árið 1994 samanborið við árin á undan (Mynd 12). Þessum toppi í lengdardreifingunni, sem var í kringum 32 cm, er hægt að fylgja fram til ársins 2002 og virðist karfinn vaxa um 1 cm á ári. Meðallengd djúpkarfa árin 2004–2022 var 39–42 cm og er hærri seinni árin. Lengdardreifing úr afla flotvörpu, árin sem þær veiðar voru stundaðar, sýnir að flest árin var sá djúpkarfi að meðaltali stærri en sá sem veiddist í botnvörpu.

Mynd 12: Djúpkarfi. Lengdardreifing úr afla botnvörpu (bláar línur) og flotvörpu (rauðar línur) 1991–2023.

Afli á sóknareiningu

Afli djúpkarfa á sóknareiningu (kg/klst) í botnvörpu og sókn (fjöldi klukkustunda veiddur) 1978–2023 eru sýnd á Mynd 13. Afli djúpkarfa á sóknareiningu minnkaði jafnt og þétt fram til ársins 1994 þegar hann náði lágmarki. Síðan þá hefur afli á sóknareiningu aukist og var árin 2020–2021 sá hæsti á tímabilinu. Á sama tíma eða frá árinu 1994 hefur sókn í djúpkarfa minnkað mikið og verið lág en stöðug s.l. áratug. Engar upplýsingar um afla á sóknareiningu og sókn eru til fyrir árið 2022.

Mynd 13: Djúpkarfi. Afli á sóknareiningu (vinstri) og sókn (hægri) í botnvörpu frá íslenskum skipum 1978–2023 þar sem djúpkarfi var að minnsta kosti 50 % af heildarafla í hverju togi (svört lína), 80 % af heildarafla í hverju togi (rauð lína) og þar sem afli djúpkarfa var minni en 50 % af heildarafla í hverju togi(blá lína).

Brottkast

Ekki eru til upplýsingar um brottkast á djúpkarfa, en það er talið lítið.

Stofnmat

Ný stofnmatsaðferð fyrir djúpkarfa var samþykkt á rýnifundi árið 2023 (WKBNORTH) þar sem viðmiðunarpunktar fyrir stofninn voru einnig skilgreindir. Stofnmatið byggir á aldurs- og lengdarháðu líkani (Gadget) sem nýtir upplýsingar um vöxt og viðgang stofnsins. Yfirlit yfir helstu stillingar líkansins eru hér fyrir neðan:

Endurmat á viðmiðunarpunktum

Í ár voru allir viðmiðunarpunktar endurmetnir. Þetta endurmat var vegna villu sem uppgötvaðist við reglubundna uppfærslu á stofnmati djúpkarfa. Þessi villa hafði áhrif á útreikning á meðalþyngd eftir lengd úr likaninu og því var mat á stærð hrygningarstofns bjagað uppávið. Þar sem matið á varúðarmörkum (B\(_{lim}\)) er byggt á lægstu stærð hrygningarstofnsins (B\(_{loss}\)) þurfti að endurmeta varúðar- og kjörsókn (F\(_{pa}\) og F\(_{msy}\)). ?@fig-errorcomp sýnir muninn milli matsins á stofnstærðinni í fyrra og leiðrétts mats. Þessar breytingar höfðu ekki áhrif á ráðgjöf síðasta fiskveiðárs.

Kynþroski

Hængar verða að jafnaði yngri en hrygnur. Flestir fiskar eru orðnir kynþroska um 20 ára.

Náttúrleg dánartala

Náttúrleg dánartala 𝑀 lanlífra fiskitegunda eins og djúpkarfa er lág. Í stofnmatslíkaninu er 𝑀 0.05.

Stofnmat

Inntaksgögn

Líkanið nýtir sér fjölda mismunandi gagna, allt frá vísitölum úr SMH, landaðs afla og aflasamsetningu botnvörpuflotans.

  • Lengdarskiptar vísitölur úr SMH (2000–2023).

  • Lengdargögn úr veiðum íslenska flotans (1975–2023).

  • Landaður djúpkarfaafli frá 1975 til dagsins í dag þar sem hverju ári er skipt upp í tvö jafnstór tímabil.

  • Aldurs-lengdardreifing úr SMH.

  • Kynþroskagögn úr SMH.

Yfirlit yfir inntaksgögnin má sjá á Mynd 14.

Mynd 14: Djúpkarfi. Yfirlit yfir inntaksgögn stofnmatslíkansins.

Stillingar líkans

  • Líkanið nær yfir tímabilið frá 1975 til dagsins í dag þar sem hverju ári er skipt upp í tvö jafnstór tímaskref.

  • Aldur frá 3 til 50\(^{+}\).

  • Lengd frá 5–60 cm, skipt í 1 cm lengdarbil.

  • Tveir undirstofnar:

    • Ókynþroska stofn sem er 3–30 ára.

    • Kynþroska stofn sem er 5–50 ára.

  • Tilfærsla úr ókynþroska yfir í kynþroska gerist með tvennum hætti:

    • Kynþroska (byggt á lengdarháðum safnferli)

    • Aldri (allur fiskur 20 ára og eldri fer sjálfkrafa í kynþroska stofninn við lok árs).

  • Nýliðun í ókynþroska hluta stofnsins er við 3 ára aldur.

  • Náttúruleg dánartala fest við 0.05.

  • Lengdarbil í stofnmælingu voru 10–30 cm, 30–35 cm, 34–40 cm, 41–45 cm, and 46–55 cm.

  • Veiðin í líkaninu er skipt í tvo flota, stofnmælingaleiðangur og botnvörpuveiðar við Ísland.

    • Veiðimynstur flotanna er stærðarháður veldisvísisferlinn, hver floti með sitt mynstur.
  • Vöxtur

    • Stærðarháð uppfærsla byggð á umritun á jöfnu von Bertalanffy (\(k\), \(L_{\infty}\)) Mynd 15

    • Beta-tvíkostadreifð tvístrun á meðalvexti (\(\beta\))

    • Lengdar-þyngdarsamband metið byggt á gögnum úr SMH.

  • Kynþroski metinn innan líkansins.

  • Upphafsstofnstærð og nýliðun:

    • Árleg nýliðun á sér stað á fyrsta tímaskrefi hvers árs, einn stiki metinn fyrir hvert ár (\(R_{y}\)).

    • Meðallengd og staðalfrávik í lengd við nýliðun metin fyrir öll ár

    • Upphafsfjöldi hvert ár \(S \times \mathfrak{n}_{a} \times e^{- a\left( M_{a} + \widehat{F} \right)}\)

    • Meðallengd í aldri er metin skv. jöfnu von Bertalanffy, og fjölda er deilt niður á lengdarflokka byggt á Gauss dreifingu byggt á þeirri meðallengd og með föstum frávikastuðli.

  • Líknaföll:

    • Samband vísitalna og líkansins er álitið vera á forminu \(\log(I) = \alpha + \beta\log\left( \widehat{I} \right)\), þar sem \(I\) er vísitalan og \(\widehat{I}\) spá líkansins fyrir gefna stikun. Stika sambandsins eru metnir með aðhvarfsgreiningu við hverja ítrun.

    • Gert er ráð fyrir að aflasamsetning (aldurs- og/eða lengdardreifing) sé tekin að handahófi og fjarlægð líkans frá gögnum er metin með fervikasummum hlutfalla.

  • Óvissa í líkaninu er byggð á hermun inntaksgagna. Óvissa í samsetningu á afla er metin byggt á svæðistengdu úrtaki með endurvali. Fyrir vísitölur vöru nýjar vísitölur hermdar byggt á metnum frávikastuðlum.

Lengd-þyngdarsamband

Við umreikning úr lengd í þyngd er notast við eftirfarandi formúlu:

\[W_{l} = \ \alpha*l^{\beta}\] Í stofnmatslíkaninu eru α og β festir. Þeir eru metnir út frá líffræðilegum upplýsingum sem safnað eru í SMH. Séð gildi og metið samband eru sýnd á Mynd 15.

Mynd 15: Djúpkarfi. Lengdar-þyngdarsamband (punktar) úr SMH ásamt metnu sambandi (rauð lína).

Greiningar á niðurstöðum stofnmats

Á Mynd 16 eru sýnd mátgæði líkans við mældar vísitölur mismunandi lengdarflokka í stofnmælingaleiðangri. Líkanið fylgir nokkuð vel þróun lengdarflokkana þó svo töluverð frávik (vanmat líkansins) 2000–2003 fyrir 10–30 cm, 30–35 cm og 35–40 cm lengdarflokka. Tiltölulega lítil frávik eru á milli endapunkts spáðrar og mældrar vísitölu.

Mynd 16: Djúpkarfi. Vísitala úr Gadget líkani (svartar línur) ásamt 90 % öryggismörkum (gult svæði) eftir stærðarflokkum borin saman við fjölda djúpkarfa úr stofnmælingu (punktar). Grænar línur sýna muninn á samsvörun gagna og líkans við lok tímabilsins.

Lengdar- og aldursdreifingar

Mátgæði líkansins á aflasamsetningu er borið saman við gögn eru sýndar á Mynd 17 til og með Mynd 21, þar sem leifarit er sýnt á Mynd 22. Mátgæði líkans eru nálægt lengdardreifingum úr SMH og úr afla íslenska flotans nema hin síðustu ár þar sem líkanið virðist ekki ná yfir toppa lengdardreifingarinnar (40–45 cm fiskur) í SMH (Mynd 18, Mynd 20 and Mynd 21). Mátgæði líkansins eru nálægt aldursdreifingum úr SMH fyrir fisk yngri en 30 ára en versna eftir það þar sem líkanið vanmetur fjölda fisk eldri en 30 ár (Mynd 17). Jafnframt ofmetur líkanið ákveðna árganga sem hægt er að fylgja eftir, fyrst árið 2009 fyrir 12–19 ára fisk og svo árin 2017 og 2018 sem 20–28 ára fisk. Mátgæði líkansins við aldursdreifingu úr afla eru mun verri enda er lítið um aldurgreiningar (Mynd 19).

Heilt yfir virðist líkanið passa best við upplýsingar úr SMH, sem á greina af leifum líkansins (Mynd 22).

Mynd 17: Djúpkarfi. Hlutfall eftir aldri úr Gadget líkani (rauð lína) samanborið við hlutföll úr SMH við Ísland (gráar súlur). Fjöldi aldursgreindra fiska ár hvert er skráður á hverja mynd.

Mynd 18: Hlutfall eftir lengd úr Gadget líkani (rauð lína) samanborið við hlutföll úr SMH við Ísland (gráar súlur).

Mynd 19: Djúpkarfi. Hlutfall eftir aldri úr Gadget líkani (rauð lína) samanborið við hlutföll úr afla við Ísland (gráar súlur). Fjöldi aldursgreindra fiska ár hvert er skráður á hverja mynd.

Mynd 20: Djúpkarfi. Hlutfall eftir lengd úr Gadget líkani (rauð lína) samanborið við hlutföll úr afla 1975–1999 við Ísland (gráar súlur).

Mynd 21: Djúpkarfi. Hlutfall eftir lengd úr Gadget líkani (rauð lína) samanborið við hlutföll úr afla 2000–2023 við Ísland (gráar súlur).

Mynd 22: Djúpkarfi. Leifar líkansins skipt eftir gagnasafni.

Vöxtur og kynþroski

Samanburður á mati líkansins á meðallengd eftir aldri og mælinga úr SMH má sjá á Mynd 23. Mátgæði líkansins er gott fyrir fisk 10 ára og eldri en vanmetur vöxt fisk yngri en 10 ára. Mátgæði líkansins við gögn úr afla (Mynd 24) eru svipuð og við SMH þó svo minna sé um gögn. Niðurstöðurnar benda til að líkanið ofmeti meðallengd við nýliðun en bent skal á að minna er um aldursgögn fyrir yngsta fiskinn.

Samanburður á mati líkansins á kynþroska eftir lengd og mælinga úr SMH má sjá á Mynd 25.

Mynd 23: Metin meðallengd eftir aldri úr SMH (svört lína) ásamt staðalfráviki í lengd (skyggt svæði) borin saman við gögn úr SMH (punktar og lóðrétt vikmörk).

Mynd 24: Metin meðallengd eftir aldri úr afla (svört lína) ásamt staðalfráviki í lengd (skyggt svæði) borin saman við gögn úr afla (punktar og lóðrétt vikmörk).

Mynd 25: Djúpkarfi. Metinn kynþorski eftir lengd úr SMH (svört lína) borin saman við gögn úr SMH (grá lína) fyrir ókynþroska (vinstri, cred_immat) og kynþroska (hægri, cred_mat) stofnhluta.

Valmynstur flotans

Metið veiðimynstur í stofnmatinu er sýnt á Mynd 26. Veiðimynstur er talsvert mismunandi eftir veiðarfærum og er skýringin sú að gagnaröð úr afla er lengri.

Mynd 26: Djúpkarfi. Veiðimynstur botnvörpuflotans (rauð lína) og SMH (blá lína).

Niðurstöður stofnmats

Niðurstöður líkansins eru sýnd á Mynd 27. Hrygningarstofninn er metinn hafa minnkað hratt síðan seint á níunda áratug síðustu aldar fram að öndverðum aldamótum. Síðan kom tímabil þar sem stofninn var nokkuð stöðugur en hefur frá 2020 minnkað. Hrygningarstofninn er nú metinn sá minnsti frá upphafi. Nýliðun hefur verið mjög lítil frá árinu 2010 sem hefur leitt til stofnminnkunar. Stofninn samanstendur nú nær eingöngu af eldri kynþroska fiski. Fiskveiðidánartala hefur minnkað mikið frá miðjum tíunda áratug síðustu aldar og var nokkuð stöðug á árunum 2013–2019 en hefur aukist síðustu fjögur ár.

Mynd 27: Djúpkarfi. Áætluð stærð hrygningarstofns, heildarstofnstærð, veiðidánartala, og nýliðun (3 ára). Einnig eru 90 % öryggismörk sýnd. Brotin lína við hrygningarstofns sýnir gátmörk (Bpa) og heil lína varúðarmörk (Blim). Við veiðidánartölu eru varúðarmörk (brotin lína, Flim), gátmörk (svört lína, Fpa) og kjörsókn (svört lína, FMSY).

Endurlitsgreining

Reiknaða endurlitsgreiningu má sjá á Mynd 28. \(\rho\) Mohns er metið ásættanlegt fyrir hrygningarstofn og veiðidánartölu, en þó við mörkin (0.084 fyrir hrygningarstofn og -0.078 fyrir veiðidánartölu). Áhrif takmarkaðra aldursupplýsinga eru þar greinileg, því þegar ár af gögnum er tekið frá líkaninu hverfur stór hluti aldursupplýsinga sem veldur stökki milli ára.

Mynd 28: Djúpkarfi. Reiknuð endurlitsgreining sem sýnir stöðuleika í mati líkansins fimm ár aftur í tímann. Niðurstöður eru sýndar fyrir hrygningarstofn, fiskveiðidánartölu, F, og nýliðun (3 ára) ásamt óvissu.

Niðurstöður

Þegar á heildina er litið nær stofnmatið að fanga þær upplýsingar sem eru fólgnar í þeim gögnum sem tiltæk eru. Þrátt fyrir minniháttar frávik frá gögnum er líkanið talið gott til stofnmats og ráðgjafar.

Í jafnflóknu líkani og Gadget líkön eru þá er viðbúið að sum gagnasöfn muni valdi vandræðum við mat á ákveðnum stikum líkansins. Helstu vandkvæði við þetta líkan tengjast sterkum ársþáttum í stofnvísitölunni úr haustrallinu. Það er þó viðbúið að þegar betri og meiri upplýsingar um aldurssamsetningu og vöxt muni stofnmatið verða stöðugra.

Viðmiðunarmörk

Í ár voru allir viðmiðunarpunktar endurmetnir. Þetta endurmat var vegna villu sem uppgötvaðist við reglubundna uppfærslu á stofnmati djúpkarfa. Þessa villa hafði áhrif á útreikning á meðalþyngd eftir lengd úr likaninu og því var mat á stærð hrygningarstofns bjagað uppávið. Þar sem matið á varúðarmörkum (B\(_{lim}\)) er byggt á meðalstærð hrygningarstofnsins 2000–2005 (B\(_{loss}\)) þurfti að endurmeta varúðar- og kjörsókn (F\(_{pa}\) og F\(_{msy}\)).

Endurmatið á viðmiðunarpunktum fylgdi sömu aðferðafræði og beitt var á WKBNORTH (ICES 2023) og niðurstöðurnar voru þær að matið á varúðarmörkum (B\(_{lim}\)) og gátmörkum (B\(_{pa}\)) varð hærra og því lækkaði varúðarmörkum veiðidánartölu (F\(_{lim}\)) og gátmörkum (F\(_{pa}\)) (Tafla 2). Kjörsókn (F\(_{MSY}\)) lækkaði frá 0.061 í 0.041. Þetta endurmat á viðmiðunarpunktum hafði engin áhrif á ráðgjöf seinasta árs.

Tafla 2: Djúkarfi. Samanburður á mati viðmiðunarpunkta í ár samanborið við matið í fyrra.

Nálgun

Viðmiðunarmörk

Gildi

Gildi 2023

Grundvöllur

Hámarksafrakstur

MSY Btrigger

217 563

192 119

Bpa

FMSY

0.041

0.061

Fiskveiðidánartala sem leiðir til hámarksafraksturs, byggt á slembihermunum.

Varúðarnálgun

Blim

156 568

138 257

Bloss. Meðaltal hrygningarstofns 2000–2005

Bpa

217 563

192 119

Blim × e1.645σ, σ = 0.2.

Flim

0.079

0.079

Fiskveiðidánartala sem í framreikningum leiðir til þess miðgildi hrygningarstofns er við Blim

Fpa

0.041

0.061

Hæsta veiðidánartala þar sem líkurnar á því hrygningarstofn fari niður fyrir Blim eru <5 %

Stöðumat stofnsins

Smáum djúpkarfa (<30 cm) hefur fækkað mikið á tímabilinu sem gefur til kynna að nýliðun sé lítil. Þar sem ekki er að vænta umtalsverðrar nýliðunar á næstu árum er líklegt framleiðni stofnsins minnki í framtíðinni.

Landgrunnið við Austur-Grænland er talið vera uppvaxtarsvæði djúpkarfa í landgrunnshlíðum Íslands en er einnig uppvaxtarsvæði djúpkarfa við Austur-Grænland og úthafskarfastofnanna. Óvíst er hversu stór hluti karfa frá þessu svæði skilar sér í veiðistofn djúpkarfa við Ísland. Í stofnmælingum Þjóðverja á landgrunninu við Austur-Grænland mældist á árunum 2000–2008 mikið af smáum djúpkarfa (20–30 cm). Mjög lítið hefur mælst af smáum djúpkarfa síðan þá.

Skammtímaspá

Skammtímaspár úr stofnmatslíkaninu eru notaðar til þess að veita ráðgjöf fyrir næsta fiskveiðiár. Forsendur fyrir stofnmatsárið eru sýndar í Tafla 3 og niðurstöður framreikninga í Tafla 4.

Tafla 3: Djúpkarfi. Forsendur fyrir stofnmatsárið og í framreikningum.

Breyta

Gildi

Athugasemdir

F (2024)

0.014

Fiskveiðidánartala sem svarar til áætlaðs heildarafla árið 2024

Hrygningarstofn (2025)

91 426

Úr framreikningum stofnmats; í tonnum

Nýliðun 3 ára (2025)

3.7

Mat úr stofnmati; í þúsundum

Nýliðun 3 ára (2026)

3.5

Mat úr stofnmati; í þúsundum

Afli (2024)

1 500

Ráðlagt heildaraflamark fyrir 2024; í tonnum

Tafla 4: Djúpkarfi. Áætluð þróun stofnstærðar hrygningarstofns (tonn) miðað við veiðar samkvæmt markmiðum um hámarksafrakstur.

Grunnur

Afli (2025)

Veiðidánartala (2025)

Hrygningarstofn (2026)

% Breyting á hrygningarstofni1)

% Breyting á ráðgjöf2)

Hámarksafrakstur

0

0

90 571

-0.9

1) Hrygningarstofn árið 2026 miðað við hrygningarstofn 2025

2) Ráðlagt aflamark fyrir 2025 miðað við ráðlagt aflamark 2024 ( 0 t)

Óvissa í stofnmati og framreikningum

Aðeins veiðistofn djúpkarfa er að finna á Íslandsmiðum og nýliðun kemur líklegea frá Austur-Grænlandi. Samgangur milli djúpkarfa á Íslandsmiðum, þess stofns sem er við Austur-Grænland og svo dýpri stofns úthafskarfa í Grænlandshafi eru ekki að fullu þekktar.

Sérstök áhersla hefur verið á að aldursgreina djúpkarfa úr SMH og við hvert ár sem bætis við af aldursgögnum aukast gæði stofnmatsins. Þegar ár eru fjarlægð í endurlitsgreiningu geta niðurstöðurnar breyst umtalsvert.

Samanburður við síðasta stofnmat

Mynd 29 sýnir muninn milli matsins á stofnstærðinni í fyrra og leiðrétts mats. Í stofnmatinu í ár uppgötvaðist vill við reglubundna uppfærslu á stofnmati djúpkarfa. Þessa villa hafði áhrif á útreikning á meðalþyngd eftir lengd úr líkaninu og því var mat á stærð hrygningarstofns og heidlarstofns bjagað uppávið. Munurinn er mestur (~12 %) á tímabilinu 2000–2008. Á tímabili stofnmatsins fellur óleiðrétt mat á hrygningarstofni og heildarstofni innan örryggismarka (gula svæðið) stofnmatsins í ár. Einnig er mat á stærð hrygningarstofns og heildarstofns á lokaári svipað milli leiðrétta stofnsmatsins og stofnmatsins í fyrra (3 % aukning). Þessi uppfærsla á stofnmatinu leiddi til uppfærslu á viðmiðunarmörkum þar sem viðmiðunarmörk veiðidánartölu lækkuðu en hækkuðu fyrir stærð hrygningastofns.

Mynd 29: Djúpkarfi. Samanburður á stofnmatinu í fyrra mv. leiðrétt mat sama stofnmats (sjá umfjöllun í texta). Bláa línan sýnir stofnmatið 2024 (leiðrétt) og rauða línan sýnir stofnmatið frá 2023. Viðmiðunargildin (leiðrétt og frá því árið 2023) Blim and Bpa/MSY Btrigger eru einnig sýnd.

Grunnur ráðgjafar

Nálgun Alþjóðahafrannsóknaráðsins um hámarksafrakstur (MSY nálgun) samþykkt á rýnifundi 2023 (ICES, 2023).

Stöðumat

Djúpkarfi er langlíf, hægvaxta tegund og nær ekki kynþroska fyrr en um 12 ára aldur. Slíkum tegundum er sérstaklega hætt við ofveiði og langan tíma þarf til að ná viðsnúningi í stofnþróun eftir ofveiði. Einnig er veiðihlutfall sem gefur hámarksafrakstur til lengri tíma litið mun lægra en í skammlífari tegundum. Því er mikilvægt að fara varlega við nýtingu stofnsins.

Fiskveiðistjórnun

Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið ber ábyrgð á stjórnun fiskveiða við Ísland. Stjórnun fiskveiða er bundin í lög og árlega eru gefnar út reglugerðir sem geta verið háðar breytingum frá ári til árs. Vísindaleg ráðgjöf um fiskveiðar og nýtingu fiskistofna kemur frá Hafrannsóknastofnun og frá Alþjóðahafrannsóknaráðinu (ICES). Aflamarkskvóti var fyrst settur á djúpkarfa fiskveiðiárið 2010/2011 en fram að því hafði sameiginlegt aflamark verið gefið út fyrir gullkarfa og djúpkarfa. Hafrannsóknastofnun og Alþjóðahafrannsóknaráðið hafði þó frá níunda áratug síðustu aldar veitt aðskilda ráðgjöf fyrir þessar tvær tegundir.

Mynd 30 sýnir nettó tilfærslu kvóta eftir fiskveiðiárum. Tilfærsla kvóta annarra tegunda yfir á djúpkarfa hefur verið mjög lítil nema fyrir fiskveiðiárin 2021/2022 og 2022/2023 þegar tilfærslan yfir í djúpkarfa var um 15–20 % af alflamarki djúpkarfa. Á fiskveiðiárunum 2015/2016-2020/2021 var tilfærsla kvóta frá djúpkarfa yfir á aðrar tegundir á bilinu 7–18 % af kvóta djúpkarfa. Á fiskveiðiárunum 2016/2017–2020/2021 var hluti setts aflamarks ekki veiddur en var fiskveiðiárin 2021/2022 og 2022/2023 yfir 20 % umfram sett aflamark.

Mynd 30: Djúpkarfi. Tilfærsla á kvóta eftir fiskveiðiárum. Efsta röð: Afli umfram aflamark. Önnur röð: Eftirstöðvar aflamarks. Þriðja röð: Tilfærsla aflamarks frá fyrra fiskveiðiári. Fjórða röð: Tilfærsla aflamarks yfir á næsta fiskveiðiár. Fimmta röð: Tilfærsla milli tegunda þar sem jákvæð gildi tákna tilfærslu á kvóta annarra tegunda yfir á djúpkarfa en neikvæð gildi tilfærslu djúpkarfakvóta á aðrar tegundir.

Heimildir

ICES. 2023a. Benchmark workshop on Greenland halibut and redfish stocks (WKBNORTH). ICES Scientific Reports. 5:33. https://doi.org/10.17895/ices.pub.22304638