SKRÁPFLÚRA

Almennar upplýsingar

Skrápflúra er algeng allt í kringum landið. Skrápflúra er botnlæg tegund sem lifir á sendnum eða leirkenndum botni og almennt frá 10-400 m dýpi, en hefur veiðst á allt að 1200 m dýpi. Hrygnur verða stærri en hængar og einungis lítill hluti hænga verður lengri en 30 cm, meðan sama hlutfall hrygna nær 45 cm lengd. Stærð við kynþroska er breytileg eftir kyni, þar sem helmingur hænga verður kynþroska kringum 11.5 cm en helmingur hrygna verður kynþroska nálægt 17.5 cm lengd. Af þessum sökum beinast veiðar á skrápflúru aðallega að eldri hrygnum. Sjá nánar um tegundina.

Veiðar

Veiðisvæði skrápflúru á árunum 1996-2023 samkvæmt afladagbókum eru sýnd á Mynd 1 og Mynd 2. Veiðisvæði skrápflúru hefur tekið miklum breytingum síðan 1996, þar sem útbreiðsla veiða var að mestu á grunnum svæðum á suðurhluta landgrunnsins (Mynd 1).

Til lengri tíma litið hefur mest veiðst af skrápflúra á minna en 200 m dýpi, en frá og með 2013 hefur meirihluti veiða farið fram á meira dýpi (Mynd 3). Dragnót og botnvarpa eru lang algengustu veiðarfærin, eða um 95 % af heildarafla (Mynd 4, Tafla 1). Frá árinu 2000 hafa allt að 48 dragnótabátar og 57 togarar landað skrápflúru árlega (Tafla 1). Fjöldi báta sem landað hafa skrápflúru hefur dregist verulega saman frá aldamótum og nútildags eru landanir undir 100 tonnum árlega (Tafla 1). Árin 1995-1997, þegar árlegur afli var u.þ.b 5000-6000 tonn, lönduðu 80 skip 95 % aflans (Mynd 5). Síðan hefur þeim fjölgað verulega samhliða samdrætti í lönduðum afla.

Tafla. 1: Skrápflúra. Fjöldi báta sem landað hafa skrápflúru, og allur landaður afli eftir veiðarfæri og árum.

Ár	Fj. dragnótabáta	Fj. togara	Fj. annarra báta	Afli í dragnót	Afli í botnvörpu	Afli önnur veiðarf.	Heildarafli
2000	76	81	72	2355	798	35	3188
2001	70	73	78	2771	674	35	3480
2002	64	94	60	2984	559	49	3592
2003	74	63	61	2497	319	19	2835
2004	73	52	63	1780	180	10	1970
2005	63	41	50	753	114	4	871
2006	58	36	57	639	101	5	745
2007	51	27	55	271	78	11	360
2008	44	36	79	211	51	16	278
2009	44	27	52	223	57	12	292
2010	41	27	51	173	33	13	219
2011	35	29	46	141	29	6	176
2012	31	36	49	108	27	5	140
2013	25	33	39	50	26	4	80
2014	23	28	44	26	38	7	71
2015	13	27	30	6	23	6	35
2016	9	22	13	4	12	0	16
2017	8	20	6	2	16	0	18
2018	11	24	6	1	16	0	17
2019	11	32	8	0	16	0	16
2020	6	25	9	1	22	0	23
2021	16	31	6	5	47	0	52
2022	24	31	18	23	30	1	54
2023	24	33	21	55	33	1	89

Mynd 1: Skrápflúra. Útbreiðsla veiða á Íslandsmiðum seinustu 20 ár samkvæmt afladagbókum.

Mynd 2: Skrápflúra. Útbreiðsla veiða við Ísland samkvæmt afladagbókum.

Mynd 3: Skrápflúra. Afli í botnvörpu, dragnót og á línu samkvæmt afladagbókum, skipt eftir dýpi.

Mynd 4: Skrápflúra. Landaður afli eftir veiðarfærum frá árinu 1994, samkvæmt aflaskráningarkerfi Fiskistofu.

Mynd 5: Skrápflúra. Fjöldi skipa og báta (öll veiðarfæri) sem veiddu 95% heildaraflans hvert ár frá 1994. Vinstri: Sýnt eftir árum. Hægri: Sýnt í samanburði við heildarafla. Gögn frá aflaskráningarkerfi Fiskistofu.

Yfirlit gagna

Síðastliðin tíu ár hafa landanir verið fáar og dreifðar og vegna þessa hefur verið erfitt að nálgast sýni (Tafla 2). Kvarnir úr afla hafa ekki verið aldurslesnar síðan 2014. Þegar veiðar á skrápflúru voru stundaðar, á árunum 1994-2024, var lengdardreifingin frekar stöðug á milli ára (Mynd 6). Meðallengd var á bilinu 35-36 cm yfir allt tímabilið. Frá árinu 2016 hefur meðallengd sveiflast og lengarmælingarnar glopóttar.

Tafla. 2: Skrápflúra. Fjöldi sýna og lengdarmælinga úr lönduðum afla.

Ár	Botnv. fj. sýna	Botnv. fj. lengdarm.	Dragnót fj. sýna	Dragnót fj. lengdarm.	Humarvarpa fj. sýna	Humarvarpa fj. lengdarm.
1993	0	0	2	752	0	0
1994	0	0	2	735	0	0
1995	0	0	3	1011	0	0
1996	0	0	10	2585	0	0
1997	1	207	16	4147	0	0
1998	2	390	11	2173	3	606
1999	4	375	21	2277	0	0
2000	6	440	17	1250	0	0
2001	2	200	20	1950	1	75
2002	0	0	21	2434	4	422
2003	6	713	22	2171	2	203
2004	1	77	24	2664	0	0
2005	4	373	22	3176	0	0
2006	0	0	20	2145	0	0
2007	1	100	10	1307	0	0
2008	0	0	10	994	0	0
2009	0	0	4	322	0	0
2010	0	0	4	437	0	0
2011	1	8	3	375	0	0
2012	0	0	4	600	0	0
2013	0	0	1	150	0	0
2014	0	0	1	72	1	171
2015	1	105	1	71	0	0
2016	0	0	1	17	0	0
2017	0	0	1	116	0	0
2019	2	167	3	109	0	0
2021	1	46	2	259	0	0
2023	0	0	1	26	0	0

Mynd 6: Skrápflúra. Lengdardreifingar úr afla.

Stofnmælingar

Stofnmæling botnfiska að vori (SMB) hefur verið framkvæmd árlega í mars frá árinu 1985. SMB nær yfir mikilvægustu veiðisvæði skrápflúru. Einnig hefur verið farið í stofnmælingu botnfiska að hausti (SMH) síðan árið 1996, að undanskildu árinu 2011. SMB mælir breytingar í fjölda/lífmassa skrápflúru betur en SMH.

Mynd 7 sýnir stofnvísitölur skrápflúru (heildarlífmassi), lífmassavísitölur veiðistofns (skrápflúru stærri en 30 cm), lífmassavísitölur skrápflúru stærri en 37 cm og nýliðunarvísitölur (fjöldi skrápflúru minni en 10 cm). Lengdardreifingar úr stofnmælingum eru sýndar á Mynd 10, auk útbreiðslu skrápflúru úr SMB og SMH á Mynd 8 og Mynd 9.

Stofnvísitölur, lífmassavísitölur veiðistofns og vísitala stærri fiska (>37 cm) í SMB hefur dregist saman frá 2001-2003 og mældist lægsta 2018. Vísitölurnar hafa hækkað lítillega síðan og eru stöðugar. Nýliðunarvísitalan var há 1991-1996 og 2011-2015 en mældist hæst í tímaseríunni 2020. Síðan hefur hún lækkað lítillega en er ennþá há (Mynd 7).

Lengdardreifing skrápflúru í SMB einkennist af þremur tímabilum með aukinni tíðni smárra fiska (<10 cm). Fyrsta tímabilið var frá 1991-1996, næsta 2010-2015 og þriðja, með mikilli nýliðun 2020 (Mynd 10). Á eftir fyrsta tímabilinu varð aukning í fiskum yfir 30 cm að stærð sem sáust ekki eftir annað tímabilið. Þó að það sé meiri breytileiki í SMH sjást þessi tvö tímabil nýliðunar (Mynd 10).

Mynd 7: Skrápflúra. Stofnvísitölur, ásamt 95 % óvissumörkum, úr SMB (blá lína, skyggt svæði) og SMH (punktar og lóðréttar línur).

Skrápflúra veiddist á öllu landgrunninu í SMB 2024, mest inn á fjörðum norðan lands (Mynd 9). Dreifing milli svæða hefur lítið breyst með tímanum þó að vísitala hafi lækkað verulega síðan 2004 (Mynd 8). Svipaða sögu er að segja úr SMH, þar sem skrápflúra fæst allt í kringum landið en lang mest inn á fjörðum norðan og austan lands (Mynd 9). Að sama skapi hefur útbreiðsla eftir hafsvæðum lítið breyst síðastliðna áratugi (Mynd 8).

Mynd 8: Skrápflúra. Breytingar á dreifingu lífmassa vísitölu skrápflúru í SMB og SMH.

Mynd 9: Skrápflúra. Útbreiðsla skrápflúru í SMB 2024 og SMH 2023. Punktastærð er í hlutfalli við afla í togi.

Mynd 10: Skrápflúra. Lengdardreifingar úr SMB (efri mynd) og SMH (neðri mynd).

Fiskveiðistjórnun

Matvælaráðuneytið ber ábyrgð á stjórnun fiskveiða við Ísland. Stjórnun fiskveiða er bundin í lög og árlega eru gefnar út reglugerðir sem geta verið háðar breytingum frá ári til árs. Vísindaleg ráðgjöf um fiskveiðar og nýtingu fiskistofna kemur frá Hafrannsóknastofnun. Fiskveiðiárið hefur verið skilgreint frá 1. september til 31. ágúst og var aflamarkskvóti fyrst settur á skrápflúru fiskveiðiárið 1997/1998 (Tafla 3). Eftir töluverðan samdrátt í afla á sóknareiningu var beinum veiðum hætt og skrápflúru einungis landað sem meðafla eftir það. Í ljósi aðstæðna ráðlagði Hafrannsóknastofnun því að afli skrápflúru innan íslenskrar lögsögu yrði ekki takmarkaður við aflamark eftir fiskveiðiárið 2013/2014.

Tafla. 3: Skrápflúra. Tillögur Hafrannsóknastofnunar um hámarksafla, ákvörðun stjórnvalda um aflamark og landaður afli (tonn).

Fiskveiðiár	Ráðlagt aflamark	Útgefið aflamark	Landaður afli aflamarksvæði	Landaður afli
1995/1996	5000			6164
1996/1997	5000			5470
1997/1998	5000	5000	3413	3793
1998/1999	5000	5000	3259	3522
1999/2000	5000	5000	2783	3148
2000/2001	5000	5000	2817	3658
2001/2002	5000	5000	2512	3631
2002/2003	5000	5000	2064	3064
2003/2004	5000	5000	1636	2021
2004/2005	5000	5000	772	1026
2005/2006	2000	3500	638	764
2006/2007	500	1500	259	359
2007/2008	500	1000	210	303
2008/2009	250	1000	210	290
2009/2010	200	1000	129	213
2010/2011	200	200	107	193
2011/2012	200	200	77	148
2012/2013	200	200	11	71
2013/2014	200	200	9	89
2014/2015	-	-	-	50
2015/2016	-	-	-	14
2016/2017	-	-	-	17
2017/2018	-	-	-	22
2018/2019	-	-	-	29
2019/2020	-	-	-	24
2020/2021	-	-	-	22
2021/2022	-	-	-	57
2022/2023	-	-	-	81
2023/2024	-	-	-