GULLLAX

Almennar upplýsingar

Gulllax er smár silfurlitaður fiskur sem lifir í stórum torfum nálægt botni á dýpi >500 m. Ungviði er í torfum grynnra. Við Ísland getur gulllax orðið allt að 26 ára. Gulllax étur dýrasvif (t.d. ljósátu, marflær og krabbadýr) og smá sunddýr (t.d. kolkrabba, marglyttur og smáa fiska).

Sjá nánar: https://www.hafogvatn.is/is/sjavardyr/gulllax

Veiðar

Landanir

Landanir eru sýndar á Mynd 1 og í Tafla 1. Síðan veiðar hófust árið 1997/1998 jukust landanir úr 800 tonnum árið 1996 í 13000 tonn árið 1998. Árin 1999 til 2007 voru landanir á bilinu 2600-6700 tonn.

Aflinn hækkaði árin eftir og var um 16 500 tonn árið 2010. Árið eftir fór aflinn minnkandi aftur sökum aðgerða í fiskveiðistjórnun og árið 2022 var landað um 6914 tonnum við Ísland (ICES svæði 5.a. og Grænland (ICES svæði 14). Árin 2017-2018 var töluverðum afla landað við Grænland en lítið eftir það. Fylgst verður með ef veiðar hefjast að nýju (Mynd 1).

Mynd 1: Gulllax. Landaður afli á Íslandsmiðum og við Grænland (svæði 14). Einungis 23 tonnum var landað af erlendum skipum (England og Wales árið 1999).

Tafla. 1: Gulllax. Fjöldi íslenskra skipa sem veitt hafa gulllax ásamt lönduðum afla í botnvörpu.

Ár	Fjöldi togara	Fjöldi toga	Skráður afli (tonn)	Fjöldi toga (Gulllax > 50% af afla)	Hlutfall skráðs afla þar sem gulllax > 50% af afla
1997	26	874	2282	355	0.822
1998	40	2683	11389	1991	0.947
1999	25	1509	4564	810	0.849
2000	23	1301	3550	608	0.797
2001	26	794	1606	245	0.692
2002	32	1160	3158	468	0.744
2003	30	1176	2005	213	0.473
2004	27	1052	2733	292	0.653
2005	30	1388	3558	335	0.707
2006	31	1554	3736	355	0.690
2007	27	1275	3470	416	0.718
2008	31	3261	8569	848	0.648
2009	34	3555	10425	1010	0.680
2010	36	4847	16500	1821	0.727
2011	34	3309	10237	961	0.715
2012	31	3395	9776	988	0.710
2013	31	2743	7247	609	0.642
2014	24	2363	6195	487	0.608
2015	24	2195	5835	356	0.574
2016	26	2096	5719	385	0.593
2017	21	1363	3894	236	0.584
2018	20	1440	3893	215	0.479
2019	28	1169	2570	143	0.506
2020	25	1170	2968	174	0.475
2021	27	1166	3439	189	0.663
2022	31	1697	6230	468	0.726
2023	25	1992	5321	348	0.652

Helstu veiðisvæði gulllax eru uppmeð landgrunninu suður- og suðvestur af Íslandi á 500-800 m dýpi, en beinar veiðar eru eingöngu heimilar á dýpi meira en 400 m (Mynd 2). Gulllax er helst veiddur sem meðafli í karfaveiðum en lítið var tilkynnt af veiðum fyrir 1996. Brottkast á gulllaxi er ekki talið verulegt þar sem möskvastærð í karfaveriðum er mikil. Síðan 1997 hafa árlegar veiðar verið stundaðar en aflinn var mestur árið 2010. Eftir það hefur hann verið lágur (Tafla 1).

Mynd 2: Gulllax. Dýpi samkvæmt afladagbókum íslenskra skipa. Öll veiðarfæri samanlagt.

Síðan 1996 hafa á milli 20-40 togarar landað gulllaxi (Tafla 1). Þessir togarar stunda einnig veiðar á gullkarfa og djúpkarfa, grálúðu og blálöngu. Fjöldi toga náði hámarki árið 2010 en þeim hefur fækkað síðan. Um helmingur toga þar sem gulllax kemur fyrir, er um helmingur af aflanum gulllax (Tafla 1).

Meðafli og Brottkast

Tegundasamsetning í veiðum

Gullkarfi og djúpkarfi eru helsti meðafli í blönduðum veiðum með gulllaxi. Í minna mæli eru grálúða, blálanga og langa. Aðrar tegundir eru yfirleitt undir 10 % af meðafla með gulllaxi (Tafla 2).

Tafla. 2: Gulllax. Hlutfall meðafla í botnvörpuveiðum þar sem meira en 50 % aflans var gulllax.

Ár	Gullkarfi	Djúpkarfi	Grálúða	Langa	Blálanga	Annað
1997	1.41	79.28	0.00	6.80	7	5.39
1998	5.23	77.49	0.00	3.51	7	6.65
1999	4.09	79.80	0.00	2.72	6	7.55
2000	4.92	70.88	0.16	0.34	10	13.74
2001	22.69	55.05	4.50	0.52	1	16.10
2002	17.32	73.92	0.44	1.19	4	3.13
2003	38.44	51.24	0.44	0.05	5	4.83
2004	24.87	68.68	0.68	0.12	1	4.80
2005	15.40	69.88	4.22	1.42	3	6.08
2006	28.80	59.79	1.44	0.88	1	8.14
2007	11.90	71.20	5.93	0.32	6	4.63
2008	26.66	60.84	2.76	1.21	5	3.30
2009	20.14	64.62	3.20	0.19	8	3.99
2010	15.96	63.74	2.03	0.87	6	11.05
2011	13.20	66.41	2.18	0.36	5	13.01
2012	8.79	67.30	1.33	0.24	8	14.82
2013	9.54	63.91	4.61	0.15	9	12.63
2014	2.46	78.28	2.83	0.26	5	10.68
2015	12.58	64.07	4.67	0.23	4	14.53
2016	10.88	73.54	5.45	0.22	3	7.14
2017	2.93	85.63	1.57	0.24	3	6.77
2018	4.68	87.66	2.05	0.05	2	3.99
2019	7.77	81.15	1.84	0.55	2	7.03
2020	5.58	87.46	1.69	0.12	1	4.20
2021	11.55	72.26	5.80	0.28	1	8.66
2022	5.68	83.95	3.95	0.22	3	2.90
2023	10.64	58.88	21.43	0.28	2	6.83

Útbreiðsla veiða

Útbreiðsla veiða árin 1995-2022 er sýnd á Mynd 3 og Mynd 4. Mestur afli hefur verið á suðurhluta yst á landgrunninum. Yfir tímabilið er aukning í afla suðvestanlands en minnkun á svæðinu suðaustanlands.

Mynd 3: Gulllax. Afli eftir svæðum ásamt hlutfalli innan hvers svæðis samkvæmt afladagbókum.

Mynd 4: Gulllax. Afli eftir svæðum samkvæmt afladagbókum.

Landanir og brottkast

Skráningar landana innlendra fiskiskipa eru í höndum Fiskistofu. Brottkast á Íslandsmiðum er bannað með lögum og engar upplýsingar eru til um brottkast á gulllaxi. Það er hins vegar talið líklegt að það hafi verið töluvert mikið brottkast fyrir 1996.

Tafla. 3: Gulllax. Landaður afli af Íslandsmiðum (5.a) og Grænlandsmiðum (14.b).

Ár	ICES 5.a	ICES 14.b	Heildarafli
1988	241	0	241
1989	8	0	8
1990	113	0	113
1991	246	0	246
1992	657	0	657
1993	1526	0	1526
1994	756	0	756
1995	586	0	586
1996	881	0	881
1997	3935	0	3935
1998	15242	0	15242
1999	6681	0	6681
2000	5657	0	5657
2001	3043	0	3043
2002	4960	0	4960
2003	2680	0	2680
2004	3645	0	3645
2005	4482	0	4482
2006	4769	0	4769
2007	4227	0	4227
2008	8778	0	8778
2009	10828	0	10828
2010	16428	0	16428
2011	10516	0	10516
2012	9289	0	9289
2013	7155	0	7155
2014	6344	4	6348
2015	6058	23	6081
2016	5646	16	5662
2017	4344	666	5010
2018	4035	425	4460
2019	3209	2	3211
2020	3775	27	3802
2021	4140	15	4155
2022	6886	28	6914
2023	5268	0	5268

Yfirlit gagna

Sýnasöfnun úr lönduðum afla (botnvörpuveiðum) er talin endurspegla útbreiðslu og árstíðarsveiflu veiða þar sem skilyrði fyrir leyfi gulllaxveiða er söfnun vísindalegra gagna (Tafla 4 og Mynd 5). Sýnasöfnun ársins 2022 er sýnd á Mynd 5. Sýnasöfnun hefur minnkað síðustu ár. Engum aldurs­gögnum var safnað árið 2019.

Mynd 5: Gulllax. Veiðisvæði við Ísland árið 2023 samkvæmt afladagbókum og staðsetningar sýna úr lönduðum afla (stjörnur).

Lengdardreifing

Fjöldi sýna og mælinga á lengdum er sýnd í Tafla 4. Gögnin eru notuð fyrir útreikninga á fjölda í afla. Lengdardreifingar úr haustleiðangri og úr afla eru sýndar á Mynd 6 og Mynd 7. Lengdardreifingar úr haustleiðangri eru taldar mjög stöðugar og lengdardreifing ársins 2023 nálægt langtíma meðaltali (Mynd 6).

Mynd 6: Gulllax. Lengdardreifing úr stofnmælingu að hausti.

Mynd 7: Gulllax. Lengdardreifing (hlutfall) úr botnvörpuveiðum Íslendinga.

Aldurssamsetning

Fjöldi sýna og mælinga á aldri eru sýnd í Tafla 4 en gögnin eru notuð við útreikninga á fjölda í afla. Aldursdreifing úr haustleiðangri er sýnd á Mynd 8 og áætlaður fjöldi í afla á Mynd 9.

Tafla. 4: Gulllax. Samantekt á lengdar og aldursgagnasöfnun ásamt fjölda aldursgreininga.

Ár	Fjöldi lengdarsýna	Fjöldi lengdarmælinga	Fjöldi kvarnasýna	Fjöldi kvarna	Fjöldi aldursgreindra kvarna
1997	48	4992	22	1447	1059
1998	148	15559	24	6964	889
1999	58	4163	2	2180	82
2000	27	2968	3	1011	113
2001	10	489	1	245	17
2002	21	2270	4	360	127
2003	63	5095	0	425	0
2004	34	997	3	225	84
2005	49	3708	0	772	0
2006	29	4186	13	616	525
2007	14	2158	8	285	272
2008	44	3726	31	1768	1387
2009	53	5702	36	1746	1574
2010	134	16353	65	3370	3120
2011	63	6866	39	1953	1774
2012	43	4440	31	1492	603
2013	47	4977	34	710	704
2014	39	4709	16	350	340
2015	11	1275	8	221	217
2016	45	5879	13	285	283
2017	29	3466	21	430	416
2018	12	1437	9	185	181
2019	10	1250	2	40	40
2020	12	1905	6	130	130
2021	14	1301	6	215	214
2022	8	603	8	165	165
2023	26	2598	22	439	436

Mynd 8: Gulllax. Dreifing afla eftir aldri (hlutfall) í stofnmælingu að hausti (SMH).

Mynd 9: Gulllax. Hlutfallslegur fjöldi í afla eftir aldri.

Þyngd eftir aldri

Gögn úr vorleiðangri, haustleiðangri og úr afla eru notuð til að meta vöxt. Von Bertalanffy vaxtarkúrfur voru notaðar til að meta lengdar og þyngdarsamband fyrir tímabilin 2016-2019, 2011-2015, 2006-2010, 2001-2005, 1994-2000, og árin fyrir 1994 til að auka sýnastærð. Almennt er lítill munur á milli tímabila en munur er á milli kynja þar sem hrygnur sjást verða stærri en hængar.

Aldur við kynþroska og náttúrulegur dauði

Mat á kynþroska gulllax við Ísland (ICES svæði 5.a.) var kynnt á fundi ICES 2020, bæði fyrir kynþroska við lengd og kynþroska eftir aldri úr haustleiðangri (sjá ICES 2020 fyrir frekari upplýsingar). Hængar verða kynþroska aðeins seinna en hrygnur, eða 6.5 ára að meðaltali samanborið við 5.6 ára en við svipaða lengd og hrygnur eða um 35 cm. Stærstur hluti veidds afla við Ísland hefur náð kynþroska.

Engin gögn eru til um náttúrulegan dauða tegundarinnar við Ísland.

Afli, sókn og gögn úr stofnmælingaleiðöngrum

Sókn og afli á sóknareiningu

Á fundi WKDEEP 2010 var tímaröð staðlaðs afla á sóknareiningu kynnt (WKDEEP 2010, GSS-05). Það var hins vegar niðurstaða fundarins að gögnin væru ekki lýsandi fyrir stofninn sökum mikillar dreifni í leyfum. Afli á sóknareiningu er því ekki talinn endurspegla breytingar í stofnstærð þar sem veiðar stjórnast einna helst af markaðsaðstæðum (s.s. olíuverði) og kvótastöðu annarra tegunda (þá aðallega karfa).

Gögn úr stofnmælingaleiðöngrum

Tveir reglubundnir rannsóknaleiðangrar eru farnir á vegum Hafrannsóknarstofnunar, þ.e. stofnmæling botnfiska að vori (SMB) og að hausti (SMH). SMB hefur farið fram árlega síðan 1985. SMH hófst 1996 og árið 2000 var rannsóknasvæðið stækkað. Enginn leiðangur var farinn árið 2011. SMH er talinn ná yfir helstu útbreiðslusvæði gulllax. Nánari lýsingu á leiðöngrum má finna í viðauka (ICES 2020).

Lífmassavísitölur og nýliðunarvísitölur (fjöldi) úr báðum leiðöngrum eru sýnd á Mynd 10. Mjög erfitt hefur reynst að fá áreiðanlegar upplýsingar um stofninn úr leiðöngrum þar sem gulllax veiðist í fá en stór tog. Það leiðir af sér mikinn breytileika í stofnvísitölum milli ára auk talsverðrar óvissu. Sem dæmi má nefna vísitölur áranna 1999, 2014 og 2021 sem eru sérstaklega háar miðað við aðliggjandi ár (Mynd 10). Almennt eru ekki miklar breytingar í útbreiðslu yfir tímabilið (Mynd 10 og Mynd 11).

Mynd 10: Gulllax. Vísitala úr stofnmælingu að vori (SMB, lína með skyggðum svæðum) og stofnmælingu að hausti (SMH, punktar). Skyggð svæði og lóðréttar línur tákna +/- staðalfrávik.

Mynd 11: Gulllax. Magn og útbreiðsla gulllax í stofnmælingu að vori (SMB) árið 2024 og stofnmælingu að hausti (SMH) árið 2023.

Mynd 12: Gulllax. Áætluð vísitala úr stofnmælingu botnfiska að hausti (SMH) eftir árum og svæðum (efri mynd) og hlutfall milli svæða (neðri mynd).

Greining gagna

Greining sýna úr lönduðum afla

Útbreiðsla veiða hefur ekki breyst mikið síðustu ár en veiðar hafa minnkað á norðvestursvæðinu (Mynd 2 og Mynd 3). Árið 2010 var landaður afli mestur á tímabilinu en lækkaði eftir það og var 5430 tonn árið 2023 (Mynd 4 og Tafla 3). Meðallengd gulllaxa úr veiðum hefur verið nokkuð stöðug frá 2005 og verið á bilinu 37-43 cm (Mynd 7).

Meðalaldur úr veiði hefur verið breytilegur frá árinu 2000 og verið á bilinu 8 til 14 ár, og meðalaldur tiltölulega hár síðustu ár. Þessi breytileiki er talinn tengjast breytingum í veiðiálagi.

Greining sýna úr stofnmælingaleiðöngrum

Eins og nefnt var ofar, þá hefur reynst erfitt að fá áreiðanlegar upplýsingar um stofninn úr leiðöngrum þar sem gulllax veiðist í fá en stór tog. Mikill breytileiki og óljós leitni einkenna vísitölur úr vorleiðangrinum en ljóst er að lífmassavísitölur árin 1985-1993 og 2002-2023 eru hærri en þær árin 1994-2001. Nýliðunarvísitölur úr vorleiðangri sýna topp árið 1986, nánast enga nýliðun eftir það til ársins 1995 en marga minni toppa eftir það (Mynd 10). Séðir ferlar lífmassavísitalna úr stofnmælingu að hausti eru ólíkir þeim úr stofnmælingu að vori. Samkvæmt þeim jókst lífmassinn ár frá ári frá árinu 2000 til 2008 en lækkaði árin 2009-2010. Vísitala heildarlífmassa var nokkuð breytileg til ársins 2014 þegar hún náði hámarki en hefur eftir það verið há með mikilli dreifni til ársins 2023 en það ár er vísitalan sú hæsta á tímabilinu.

Mikill munur á meðallengd eftir dýpi en meðallengd eykst með dýpi. Þar sem togað er af meira dýpi í haustleiðangri, er hann talinn endurspegla útbreiðslu gulllax betur en vorleiðangur og er notaður í stofnmat.

Stofnmat

Árið 2020 var grunni ráðgjafar breytt (ICES 2020) og nú byggir ráðgjöfin á aldurs- og lengdarháðu stofnmati fyrir gulllaxstofninn á Íslands- og Grænlandsmiðum (ICES svæði 5.a. og 14). Líkanið er smíðað í Gadget-umhverfinu (Globally applicable Area Disaggregated General Ecosystem Toolbox, sjá gadget-framework.github.io fyrir frekari upplýsingar). Gadget er fjölstofnalíkan sem var upphaflega þróað á Hafrannsóknastofnun í tengslum við fjölstofnarannsóknir sem hófust 1992 og hefur verið í stöðugri þróun síðan. Nánari lýsing á inntaksgögnum og stillingum líkans má finna í stofnviðauka (ICES 2020). Í ár var notast við 3. útgáfu Gadget umhverfisins í stað 2. útgáfu sem var notuð 2021. Gadget3 er útfærir lífsögu tegundarinnar á sama hátt og fyrri útgáfur en nýtir núna sjálfvirka diffrun til að meta stika líkansins og er því umtalsvert hraðvirkara en fyrri útgáfur.

Greining á niðustöðum stofnmats

Aldurs- og lengdardreifingar

Niðurstöður stofnmats eru nálægt mældri dreifingu aldurs og lengdar í stofnmælingum og afla, að undanskildum hlutfalli smáfiska (Mynd 13, Mynd 14, Mynd 15 og Mynd 16). Toppurinn færist ekki til eftir árum og er því talinn vera vera tilkominn vegna mikils veiðanleika smárra fiska sem eru saman í torfum, frekar en að vera nýliðunartoppur. Toppurinn er ekki sjáanlegur í gögnum úr veiðum, líklega vegna þess að veiðar eru ekki leyfðar á dýpi minna en 400 m.

Mynd 13: Gulllax. Hlutföll eftir lengdarflokkum úr stofnmati (svartar línur) samanborið við mæld hlutföll úr stofnmælingu botnfiska að hausti (lóðréttar línur og punktar).

Mynd 14: Gulllax. Hlutföll eftir aldursflokkum úr stofnmati (svartar línur) samanborið við mæld hlutföll úr stofnmælingu botnfiska að hausti (lóðréttar línur og punktar).

Mynd 15: Gulllax. Hlutföll eftir lengdarflokkum úr stofnmati (svartar línur) samanborið við mæld hlutföll úr afla (lóðréttar línur og punktar).

Mynd 16: Gulllax. Hlutfall eftir aldursflokkum úr stofnmati (svartar línur) samanborið við mæld hlutföll úr afla (lóðréttar línur og punktar).

Lengdarskiptar vísitölur

Mynd 17 sýnir hvernig stofnmat fellur að stofnvísitölum úr SMH. Almennt virðist líkanið fylgja stofnsveiflum í tíma. Þegar ráðgjöfin byggði á vísitölu veiðistofns úr SMH var dreifing afla á stöð halaklippt við 95 % hlutfallsmark sökum mikils breytileika milli ára. Þennan mikla breytileika má einnig sjá í inntaksgögnum stofnmatsins (Mynd 17) þar sem vísitölur er notaðar óklipptar. Vísitala smáfisks (<30 cm) sem fór vaxandi fram til 2014 og er sú hækkun frekar talin vera tengd aukinni torfumyndun frekar en raunverulegri aukningu í árgangastyrk. Árið 2020 virtist líkanið „skjóta yfir” mælingar úr SMB í flestum stærðarflokkum sem gæti leitt til frekari leiðréttingar á stofnmati aftur í tímann. Hins vegar hefur magn stærri fisks verið í sögulegu hámarki í þrjú ár sem bendir til að vísitölur síðustu tveggja ára hafi verið réttar.

Mynd 17: Gulllax. Fjöldavísitala úr stofnmati (svartar línur) eftir lengdar flokkum borin saman við mældan fjölda gulllax í stofnmælingu að hausti (punktar). Grænar línur sýna muninn á samsvörun gagna og líkans við lok tímabilsins.

Niðurstöður

Niðurstöður eru sýndar í Tafla 5 og á Mynd 18. Nýliðun (5 ára) hefur aukist síðasta áratuginn en hátt mat árin 2021 má líklega rekja til mikils breytileika í vísitölum enda lækkaði það mat síðan.

Hrygningarstofn hefur stækkað síðan 2012 og mældist stærstur í ár. Fiskveiðidauði (gulllax 6-14 ára) hefur lækkað úr 0.2 árið 2010 í 0.04 síðustu ár, í tengslum við setningu aflamarks og minni sóknar.

Óvissa var metin með svæðisskiptu úrtaki með endurvali á inntaksgögnum og eru stikar líkansins endurmetnir fyrir hvert úrtak. Úrtak með endurvali felur í sér stikar líkansins eru endurmetnir fyrir 100 gagnasöfn hermd með endurvali þar sem svæði eru dreginn af handahófi að viðhalda staðbundinni fylgni innan gagnanna (ICES 2020). Ekki má greina umtalsverða bjaga í niðurstöðum stofnmatsins (Mynd 18).

Mynd 18: Gulllax. Niðurstöður stofnmats. Heildarstofnstærð, hrygningarstofn, fiskveiðidánartala, nýliðun og heildar afli. Lárétt svört lína í hrygningarstofni tákna aðgerðamörk (B_pa) og rauða línan gátmörk (B_lim). Svarta línan í fiskveiðidauða er fiskveiðidauði sem miðar að hámarskafrakstri (ICES MSY) og brotalínur eru mörkin fyrir fiskveiðidauða með ráðgjafarreglunni gefið með óvissu í stofnmatinu. Óvissan er metin með stofnmatslíkani. Ytri gulir borðar eru 95 % millifjórðungsmörk en innri gulir borðar sýna 50 % millifjórðungsmörk. Rauða línan er miðgildið og rauða brotalínan er líkanakeyrslan sem ráðgjöfin miðar að.

Samanburður á stofnmati ársins í ár við síðasta 2 ára sýnir leiðréttingu uppávið í mati á stofnstærð og niðurávið í fiskveiðidauða (Mynd 19), en sveiflan er innan skekkjumarka samkvæmt óvissumati (ICES 2020).

Mynd 19: Gulllax. Stofnmat ársins í ár borið saman við stofnmatið árin áður. Áætlaður lífmassi hrygningarstofns, dánartala og nýliðun.

Tafla. 5: Gulllax. Niðurstöður úr Gadget líkani (metin stærð hrygningarstofns (tonn), nýliðun (5 ára í milljónum fiska) og fiskveiðidánarstuðull (F, aldur 6-14)) auk afla (tonn). Framreikningar eru gefnir síðasta árið og fyrir síðustu tvö ár hjá fiskveiðidauða og afla.

Ár	Heildar lífmassi	Afli	Hrygningarstofn	Nýliðun	Fiskveiðidauði
2000	50435.94	5.657	19833.15	20.02472	0.131
2001	53142.90	3.043	19100.31	33.21761	0.068
2002	60148.04	4.961	19732.45	37.84657	0.094
2003	66713.92	2.680	16534.91	37.86023	0.045
2004	73688.23	3.645	32409.75	21.86167	0.055
2005	80193.98	4.482	45184.55	18.70857	0.063
2006	85410.44	4.769	46541.19	29.77400	0.062
2007	88539.04	4.227	57162.44	23.28200	0.049
2008	93580.01	8.778	56732.35	29.97845	0.101
2009	93896.90	10.828	51011.24	32.30500	0.125
2010	90992.27	16.428	56264.24	19.73749	0.205
2011	83725.74	10.516	44571.31	28.43445	0.145
2012	82904.93	9.289	38069.51	42.88490	0.128
2013	83753.73	7.155	40775.75	32.44244	0.092
2014	89085.70	6.348	40899.34	34.64067	0.079
2015	96396.51	6.070	42917.42	38.94335	0.071
2016	104086.56	5.662	45303.26	42.43918	0.061
2017	111833.30	5.011	48624.44	58.93554	0.050
2018	122989.98	4.460	56313.61	57.66196	0.038
2019	133669.17	3.210	64432.82	47.96406	0.024
2020	143291.26	3.797	76958.01	42.20321	0.027
2021	151828.27	4.156	77580.31	73.13467	0.027
2022	154697.71	6.914	88730.26	56.07708	0.041
2023	166633.12	5.268	94874.00	36.52668	0.030
2024	168681.20	6.572	100195.67	41.27439	0.038

Endurlitsgreining

Reiknuð endurlitsgreining er sýnd á Mynd 20. Endurlitsgreiningin sýnir leiðréttingu niðurávið í mati á stærð hrygningarstofns fyrsta fjögur árin en leiðréttingu uppávið síðasta árið. Það sama er að sjá fyrir fiskveiðidauða en leiðrétting er þá niðurávið. Endurlitsgreining nýliðunar er nokkuð stöðug.

Mohn’s ρ var metið vera -0.017 fyrir hrygningarstofninn, 0.063 fyrir fiskveiðidauða, og -0.109 fyrir nýliðun.

Mynd 20: Gulllax. Reiknuð endurlitsgreining á *mati líkansins fimm ár aftur í tímann. Niðurstöður eru sýndar fyrir hrygningarstofn, fiskveiðidánartölu og nýliðun (5 ára) í milljónum.

Fiskveiðistjórnun

Matvælaráðuneytið er ábyrgt fyrir stjórnun fiskveiða á hafsvæði við Ísland og innleiðingu laga um fiskveiðistjórnun. Ráðuneytið setur reglur um fiskveiðar í atvinnuskyni fyrir hver fiskveiðiár (frá 1. september til 31. ágúst), þ.m.t. úthlutun fiskveiðiheimilda fyrir hvern fiskistofn sem lýtur slíkri stjórn. Frá 1997 til fiskveiðiársins 2013/2014 var afla úthlutað með tilraunaveiðileyfum. Ítarlegar upplýsingar um fiskveiðistjórnun gulllax eru að finna í stofnviðauka (ICES 2020). Veiðar á gulllaxi eru bannaðar á dýpi minna en 400 m til að forðast veiðar á smærri fisk.

Aflamark 2013/2014 var sett á 8000 t samkvæmt ráðleggingum Hafrannsóknarstofnunar sem byggði ráðgjöfina á Gadget líkani og var ráðgjöf næsta fiskveiðiárs að halda sama aflamarki. Fiskveiðiárið 2015/2016 var aflamarkið það sama, en sveiflaðist frá 7600 til 12 273 síðan (Tafla 6).

Mynd 21 sýnir mun á aflamarki og lönduðum afla. Þar sem veiðar á gulllaxi eru töluvert lægri en ráðlagt aflamark, eru tilfærslur töluverðar frá gulllaxi í aðrar tegundir.

Tafla. 6: Gulllax. Tillögur Hafrannsóknastofnunar um hámarksafla, ákvörðun stjórnvalda um aflamark og landaður afli (tonn).

Fiskveiðiár	Tillaga	Aflamark1)	Afli annarra þjóða2)	Afli Íslendinga
2010/2011	8  000	8  000		12  091
2011/2012	6  000	6  000	0	8  410
2012/2013	8  000	8  000		11  039
2013/2014	8  000	8  000		7  243
2014/2015	8  000	8  000	4	6  849
2015/2016	8  000	8  000	12	6  019
2016/2017	7  885	7  885	16	3  570
2017/2018	9  310	9  310	666	5  159
2018/2019	7  603	7  603	425	2  807
2019/2020	9  124	9  124	2	3  775
2020/2021	8  729	8  729	27	4  282
2021/2022	8  717	8  717	15	6  550
2021/2022	9  244	9  244	28	6  550
2022/2023	11  520	11  520	0	5  430
2023/2024	10  9203)	12  080
2024/2025	12  273
1) Aflamark fyrir Íslandsmið
2) Heildarafli á almanaksári við Austur Grænland
3) Leiðrétt ráðgjöf 2024

Mynd 21: Gulllax. Nettó tilfærsla á kvóta eftir fiskveiðiárum. Tilfærsla milli ára (efri mynd): Nettó tilfærsla kvóta frá viðkomandi fiskveiðiári (gæti innihaldið ónotaðan kvóta).Tilfærsla á milli tegunda (neðri mynd): jákvæð gildi tákna tilfærslu á kvóta annarra tegunda yfir á gulllax en neikvæð gildi tilfærslu gulllaxkvóta á aðrar tegundir.

Viðmiðunarpunktar

Skilgreindir viðmiðunarpunktar stofnsins eru sýnir í Tafla 7.

Tafla. 7: Gulllax. Viðmiðunarpunktar.

Nálgun	Viðmiðunarmörk	Gildi	Grundvöllur
Hámarksafrakstur	MSY Btrigger	25 437	Bpa
	FMSY	0.07	Fiskveiðidánartala sem leiðir til hámarksafraksturs, byggt á slembihermunum
Varúðarnálgun	Blim	18 300	Minnsta metna stærð hrygningarstofnsins( árið 2010)
	Bpa	25 437	Blim * 1.4
	Flim	0.24	Veiðidánartala sem leiðir til þess að hrygningarstofn er yfir Blim með 50% líkum
	Fpa	0.16	Veiðidánartala sem leiðir til þess að hrygningarstofn er yfir Blim með < 5% líkum

Upplýsingar um hvernig viðmiðunarpunktar voru skilgreindir og stillingum líkans fyrir framreikninga eru í stofnviðauka (ICES 2020).

Afli á úttektarári var áætlaður miðað við óbreytt veiðiálag síðustu þriggja fiskveiðiára þar á undan (síðasti ársfjórðungur af ári y og þrír fyrstu ársfjórðungar af ári y+1) og framreikningar fyrir næsta ár eru því byggðir á því veiðiálagi. Mikil óvissa er í mati á nýliðun 1 árs síðustu þrjú árin. Fyrir framreikninga er því notast við faldmeðaltal nýliðunar þriggja ára á undan.

Stjórnunarsjónarmið

Sókn í gulllax á Íslandsmiðum hefur minnkað síðustu ár, eftir að hafa verið mikil árið 2010. Afli við Grænland hefur verið lítill undanfarin ár .

Umhverfissjónarmið

Saga gulllaxveiða sýnir stutt tímabil minnkandi lífmassa vegna veiðiálags á Íslandsmiðum. Aflagögn frá þessu tímabili eru hins vegar óáreiðanleg og mögulega er ekki hægt að útskýra minnkun lífmassa með veiðum. Það er talið líklegt að lægra veiðihlutfall og ákjósanlegar umhverfisaðstæður hafi leitt til aukinnar nýliðunar síðasta áratuginn.

Heimildir

ICES 2010. Report of the Benchmark Workshop on Deep‐water Species (WKDEEP), 17–24 February 2010, Copenhagen, Denmark. ICESCM2010/ACOM: 38. 247pp. http://www.ices.dk/sites/pub/Publication%20Reports/Expert%20Group%20Report/acom/2010/WKDEEP/wkdeep_final_2010.pdf

ICES. 2014. “Report of the Working Group on the Biology and Assessment of Deep-Sea Fisheries Resources (Wgdeep). ICES Scientific Reports. 1:21., Copenhagen, Denmark. ICES Cm 2014/Acom:17.” International Council for the Exploration of the Seas; ICES publishing. https://doi.org/10.17895/ices.pub.5262

ICES. 2020. “Stock Annex: Greater silver smelt (Argentina silus) in Subarea 14 and Division 5.a (East Greenland and Iceland grounds).” International Council for the Exploration of the Seas; ICES publishing. https://doi.org/10.17895/ices.pub.20037254

ICES. 2021. Benchmark Workshop of Greater silver smelt (WKGSS; Outputs from 2020 meeting). https://doi.org/10.17895/ices.pub.5986